Solunske priče i pjesme

Kroz vijekove, Srbin je oduševljeni vojnik. I nikada kukavica, izdajica. U danima Balkanskih ratova i Prvog svjetskog rata, Srbi su, naročito seljaci, rado išli u vojnike. Srpska krv se iz doba u doba, stalno obnavlja ovom ratničkom bojom. Srbina su stalno napadali i on se vijekovima borio za svoje ognjište, njivu i šljivu. Zato Srbin, na zov ratničke trube, odmah kreće, onako “srca zategnutog kao strijela“, s čankom i u njemu malo proje i sira i ponekom jabukom iz pradjedovske bašte. On vidi samo jednu sliku: maršira ka brdima i dolinama svojim, međama i vodama mirnim ali i plaovitim...

Kada pomenemo pjesmu: „Rado ide Srbin u vojnike“, prva pomisao nam je da je to pjesma nastalu u herojsko doba Prvog svjetskog rata. Međutim, to nije tako. Nastala je mnogo prije.
Pjesnik Vasa Živković postao je đakon 1845, paroh 1846, a prota pančevački 1868. godine. Rodio se 31. januara 1819, a umro 25. juna 1891.godine u rodnom Pančevu. Napisao je mnogo rodoljubivih, ali i puno nježnih, ljubavnih pjesama. Kritičari su ga nazvali “pretečom srpsko pjesničkog romantizma”. Godine 1922. javno je pomenuta stogodišnjica njegovog rođenja. Tom prilikom je Miloš Crnjanski oduševljeno govorio o Vasi Živkoviću, i o njegovoj pjesmama “Ti plaviš, zoro zlatna” i “Niči, niči, krine beli” i nazvao Vasino doba “Najljepšim dobom našeg pjesništva“.
Prota Vasa Živković pisao je spontano i skromno. Bio je sveštenik i obraćen vjeri. Pored pomenutih ljubavnih pjesama, prota je pisao i svatovske pjesme: „Odbi se biser grana” i “Raduj se nevo”, ali čestitog Srbina, protu pančevačkog Vasu Živkovića, nije moglo da mimoiđe ni osjećanje rodoljublja i ratništva. Njegove pjesme “Već iz gustog luga” i “Rado ide Srbin u vojnike”, često su na usnama svih srpskih rodoljuba, pjevane i raspjevane u svim ratovima Srbije, a evo i danas rado se pjevaju.
......
Rado ide Srbin u vojnike, gdje zelene bere lovorike.
Borba njemu zabava je draga, još milije salomiti vraga.
Јer puščani prah, ne zadaje njemu strah.
Njega na boj mati, i nevjesta prati, prati,
Otac želi sijedi, da vraga pobjedi, pobjedi.
Napred ide s oružanom Srbin rukom,
a zimzelen vije mu se za klobukom.
Pjeva, kliče srpski sin, pred njim strijepi dušmanin.
Njega na boj mati i nevjesta prati,
Otac želi sijedi, da vraga pobijedi!


Melodija za “Graničarsku pesmu”, kako je originalni naziv pjesme “Rado ide Srbin u vojnike”, nastala je 1849. godine iz narodnih napjeva, stavljenih u “Barona Јovića marš”. Ovaj splet narodnih pjesama uradio je kapelnik Graničarske muzike u Pančevu Antonije Јahimek. Iz ovog spleta, Nikola Đurković izvukao je melodiju “Rado ide Srbin u vojnike” i harmonizovao je za muški hor. Prvi put je izvedena u Pančevačkom pozorištu 1844. gdje je Đurković radio kao upravnik, reditelj, glumac, pjevač, prevodilac i kompozitor. Ovu melodiju obradio je za klavir Kornelije Stanković i, zahvaljujući toj obradi, stigla je “Graničarska pesma” na pultove raznih horova, orkestara i pjevača. Nju su,s velikim oduševljenjem, radili za razne horske stavove, od okteta do muškog i mješovitog hora, mnogi poznati muzički stvaraoci prošlog vijeka, a i kasnije, u naše vrijeme.
Očigledno je da je glavni “Muzički krivac” za pjesmu “Rado ide Srbin u vojnike”, Nikola Đurković. Nastavnik muzike na dvoru kneza Mihaila Obrenovića, upravnik Pančevačkog pozorišta, činovnik Dunavskog parobrodskog društva, kompozitor Nikola Đurković, čovjek nesrećnog i emotivnog života, seli se u Osijek, gdje je 1875. godine, izvršio samoubistvo.
Dakle, od Јahimeka, preko Đurkovića i Stankovića, kretala se muzička istorija ove, vjerovatno izvorne narodne melodije.


Kada su u danima proboja Solunskog fronta komandanti pokazivali srpskim vojnicima u daljine i govorili: “Eno, tamo je Srbija”, ratnici su već čuli i vidjeli svoj narod, oca, majku, djedove i bake, ali i ognjišta, livadu i lug. I onda: “Srpska vojska je činila nemoguće, nevjerovatne stvari. Vojnici nisu bili svjesni svoga junaštva i nisu čak znali koliko su kilometara dnevno prelazili. To su čuda šta su oni činili. Izgledalo je da vode borbu u hipnozi, u nekom letargičnom snu, idu naprijed kao opčinjeni, pod neprijateljskom vatrom, zaneseni, opijeni, idu iz dana u dan, kao oluja, kao mahniti po 30-40 kilometara dnevno....
Ovako je o brzini izgona neprijatelja u vrijeme proboja Solunskog fronta pisao švajcarski list “Žurnal de Ženev”.
Tako je, kada srpski vojnici marširaju u Srbiju! Јer, Srbi ne postoje bez otadžbine. Za njih ne važi ono: “Otadžbina mi je onde gdje mi je dobro”. Srbinu je dobro samo tamo gdje su mu toplina doma, čeljadi, gdje su goveda koja muču, gdje pasu stada i čuje se pjesma čobanska i pradjedovska. I tamo gdje su groblja njegovih predaka. Bremenit ovakvim osjećanjima za otadžbinu, zavičaj i pradjedovsku pjesmu, Srbin je stvarno rado išao u vojnike.