Martovska vjerovanja i običaji i sveti velikomučenik Teodor Tiron
Mart je treći mjesec godine i ima 31 dan. Kod starih Rimljana je, u početku bio prvi. Nazvan je po rimskom bogu rata Marsu. Smatra se nestalnim, promjenljivim, zbog vremena koje je u njemu nepredvidivo. U ovom mjesecu je proljećna ravnodnevica (ekvinocij), obično 20. marta, katkad i 21. marta. To je trenutak kada dan i noć imaju potpuno isto trajanje. Tada se sunce nalazi tačno iznad ekvatora, i izlazi sa astronomski „najtačnijeg“ istoka...
Dok Srbi, Bugari i Rusi ovaj mesec nazivaju mart, Slovaci i Slovenci marec, Hrvati ga zovu ožujak, Poljaci marcec, Česi brezen, Ukrajinci berzen, Bjelorusi sakavik, Gornjolužičani naletnik, Donjolužičani pozimski, Kašubi strumjanik. U martu, pravoslavci, koji se drže starog kalendara, imaju više praznika. Čućete i kojih.... Ponedjeljak 2. mart, posvećen je uspomeni na čudo Sv.Teodora Tirona, vezano za kuvanje žita, koje se tog dana osvjećuje po svetim hramovima. Istog dana nekada su se organizovano pričešćivali đaci iz škola. Devetog dana ovog mjeseca obilježavamo Prvo i drugo obretanje glave Sv. Јovana Krstitelja. 22. mart je i praznik svetih 40 sevastijskih mučenika, u narodu poznatiji kao Mladenci, kada slave oni bračni parovi, koji su se protekle godine uzeli. Njima se tog dana nose pokloni. U kućama se peku kolači zvani mladenčići i to tačno četrdeset komada.
Danas je dan kojeg je SPC namijenila obilježavanju uspomene na Svetog velikomučenika Teodora Tirona. Već smo vam govorili o njemu, a danas ćemo pričati o nekima narodnim običajima koji se praktikuju na ovaj dan i na Todorovu subotu.
Za Svetog Teodora, narodski Todora, vjeruje se da je zaštitnik stoke, naročito konja, pa se ovaj dan naziva još i Konjski dan. U takovskom kraju ovaj svetac se slavi, jer se vjeruje da liječi od padavice. Seljaci u to vrijeme odlaze u obližnje manastire sa bolesnima, pale svijeće i mole se Svetom Teodoru za zdravlje. Todorova subota u Popovom polju zove se Todorica. Roditelji tada šalju djecu da se pričeste. Sela u Gornjoj Pčinji Svetog Teodora slave kao zaštitnika goveda. Kuvaju kukuruz koji uveče nose volovima i oračima da se počaste. Lome i za ovu priliku umiješen kolač koji se dijeli stoci; ovcama, kozama, volovima, kravama, konjima.
U Šumadiji se organizuju trke konja, koje su popularne među mlađarijom. Ovaj dan su u selima Timočke krajine proglasili za Konjski - Veliki dan, pa ne prežu konje, već ih samo jašu. Srbi u Vojvodini vjeruju da noću uoči svetog Todora jašu povorke bijelih konja. Među njima je predvodnik hromi konj. Postoji vjerovanje da je i sam Sveti Todor jahao takvog hromog konja, pa se zato može čuti i naziv Hroma subota.
Na Todoricu, kako se još naziva Todorova subota, prvi put izlaze zmije nakon zimskog mirovanja. Na Kosovu misle da je nekada sveti Teodor upravljao zmijama, koje su imale noge. Kad su zmije počele da ujedaju ljude, on se naljuti na njih, oduze im noge, a ljude nauči kako da ih tuku štapovima i hvataju.
Ovog dana u selima istočne Srbije priprema se žito, odnosno, koljivo, kao za svaku krsnu slavu. Pravi se i kolač, na kojem se obavezno nalaze ukrasi u obliku konja ili potkovice. Teodorova subota spada u one praznike koji slave početak ljetnjeg perioda, pa se tako u selima oko Prokuplja može čuti da je to dan kada Sveti Teodor uzjaše konja i ode da dovede ljeto. Druga priča kaže da je to dan kada rode potkivaju svoje nevidljive konje, pred veliki put, da bi stigle u naše krajeve za Mladence. U selima leskovačkog Pomoravlja kažu da na dan Todorice Kraljević Marko jaše svog šarca na moru. Teodorova subota je dan kada su mehandžije i kafedžije u požarevačkom kraju držale svoj esnafski pir.