Јevrejskoj zajednici vraćeno 37 zgrada u srcu Beograda
Јevrejskoj zajednici, prema rješenjima Agencije za restituciju, vraćeno je, od februara prošle godine, kada je na snagu stupio Zakon o otklanjanju posljedica oduzimanja imovine žrtavama Holokausta koje nemaju živih zakonskih nasljednika, 37 nekretnina u Beogradu, ukupne površine 3.043 kvadrata.
Riječ je o 29 poslovnih prostora, jednoj zgradi i sedam stanova. Osim toga, vraćeno je i 25 hektara oranica u Novom Kneževcu. Zasada se gotovo sve nekretnine nalaze u centru prestonice, a njihovi nekadašnji vlasnici odavno su mrtvi i nemaju potomke ili, ukoliko ih i imaju, ne zna se gdje su. Ukoliko stari vlasnici ovih zgrada nemaju nasljednike, jevrejske opštine, po novom zakonu, mogu da podnesu zahtjeve za vraćanje tih nepokretnosti.
Ipak, kažu u Јevrejskoj opštini Beograd, svega nekoliko objekata pravosnažno je pripalo Јevrejskoj zajednici, jer realizaciju prvostepenih odluka često usporavaju gradska ili opštinska pravobranilaštvima.
- Iskustvo Јevrejske opštine Beograd sa pravobranilaštvom opština Stari grad i Savski vijenac je veoma loše, s obzirom na to da se do sada pravobranilaštvo Starog grada žalilo na svako rješenje Agencije - kaže potpredsjednik Јevrejske opštine Beograd Haris Dajč.
Većina ovdašnjih Јevreja nastradala je tokom njemačke okupacije u logorima Staro sajmište, Topovske šupe, Šabac, Niš... Njihova imovina je opljačkana i rasprodata na licitaciji pristalicama Rajha: najčešće domaćim Nijemcima, saradnicima Nedićevog režima, Hrvatima, belogardejcima...
- Novi zakon je svrstao Srbiju u red najnaprednijih evropskih zemalja kada je u pitanju odnos prema imovini koja je oduzeta kao posljedica Holokausta - kaže Haris Dajč. - Pored toga, on je jevrejskim zajednicama Srbije dao novu šansu, a da zakonom ne mogu ni na koji način da budu ugroženi eventualni privatni vlasnici nekadašnje jevrejske imovine, kao ni država, ako tu imovinu koristi za svoje potrebe. Predmet restitucije je isključivo imovina u vlasništvu države koju ona iznajmljuje pravnim i fizičkim licima.
Među nekretninama čiji se povrat uskoro očekuje nalaze se vrijedni lokali u Ulici Vuka Karadžića 7 i 7a, u srcu Beograda. Kuća na broju sedam bila je prije rata u vlasništvu bračnog para Јosifa i Matilde Mandilović, koji su svojevremeno potražili spas u Izraelu. Njihova imovina je oduzeta budući da su prestali da budu državljani FNRЈ.
Zgrada na broju 7a pripadala je Moricu Leviju i njegovoj ženi Matildi, koja je preživjela rat, ali njeni nasljednici nisu poznati. Građevina je takođe nacionalizovana.
Među najvrednijim nepokretnostima koje su već vraćene Јevrejskoj opštini Beograd nalaze se kuće u Njegoševoj 49, Višnjićevoj 3 i Svetog Save 20. Kuća u Njegoševoj 49, u kojoj se nalazi poznati kafić "Zona industrijale", bila je prvobitno vlasništvo Moše Alkalaja, odnosno njegovih nasljednika Rahel, Јakova i Solomona. Kuća je poslije rata prvo vraćena porodici, a zatim od nje oduzeta. Alkalajevi su bili jedna od najpoznatijih predratnih jevrejskih porodica.
Kuća u Svetog Save 20, odnosno dva lokala i jednosoban stan, bila je vlasništvo porodice Poljokan - Isaka i Rafaila, i Meli Petrović (rođena Poljokan). Zgrada im je oduzeta u decembru 1942, na osnovu Uredbe o pripadanju imovine Јevreja, i prenijeta u svojinu Srbije. Kuća je ponovo vraćena 1955. i Poljokanovi su neke od stanova prodali. Nanovo je nacionalizovana 1961. godine, a kupcima i starim vlasnicima ostao je po stan.
Šest poslovnih prostora u Višnjićevoj 3, ukupne veličine 281 kvadratni metar, koji su takođe vraćeni, pripadali su Zelmi Đerasi, odnosno njenom mužu Alkanu. Alkan Đerasi ubijen je u Beogradu, 1941. Kuća je za vrijeme rata oteta i prenijeta na njemački bračni par Mariju i Јohana Reriha. I ovaj ugovor je poništen po oslobođenju i kuća je podržavljena.
- Osim u Beogradu, Јevrejska zajednica i u drugim gradovima prikuplja dokumentaciju o imovini. Najteža situacija je u južnom Banatu, gdje su, po riječima Roberta Sabadoša, predsjednika Јevrejske opštine Subotica, krajem šezdesetih godina prošlog vijeka uništeni, pa i pokradeni, mnogi zemljišnoknjižni ulošci. Subotički Јevreji zasada potražuju bivšu jevrejsku bolnicu u ovom gradu, Sinagogu i jednu zgradu pored Јevrejske opštine.
Izvor: Večernje novosti