Sto godina Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca

1. decembar 1918. godine jedan je od najznamenitijih datuma srpskog naroda i svih južnih slovena - trenutak stvaranja prve jugoslovenske države. Rođenje kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca uobličeno je željom južnih Slovena da žive zajedno i tako se odupru pritiscima velikih sila. Međutim, sto godina poslije postavlja se pitanje: kako su je Srbi vidjeli?

- Za Srbe je nastanak jugoslovenske države istovremeno i bolno iskustvo i važi činjenica da su Srbi dali najveći pečat toj jugoslovenskoj državi – praktično je nastala na temeljima pobjede srpske vojske u Prvom svetskom ratu i na temeljima ogromnih žrtava Srba iz Prvog svetskog rata - riječi su istoričara Borivoja Miloševića.

Ideja te i takve države duboko je u prošlosti, gdje postoje dokazi o težnji južnih Slovena da žive zajedno, kažu istoričari. Ključni interesi jesu bili kulturna i jezička bliskost. Međutim, upravo u faktorima nastanka kriju se i faktori nestanka takve države.

- Za neke Јugoslovene, ta država koja je stvorena 1918. ili kasnije 1945. trebala je biti njihov trajni cilj ili mesto na kojem će slobodno živeti i razvijati se, a istorija je pokazala da je za neke druge jugoslovenske narode ta prva ili druga jugoslovenska država zapravo bila samo jedna prolazna etapa u njihovom političkom i nacionalnom razvoju - dodao je Milošević.

Prema mnogim teoretičarima, takva država bila je osuđena na neuspjeh, jer jugoslovenska nacija nikada nije ni izgrađena. Da u ideju jugoslovenstva nisu svi vjerovali pokazala su posljednja dešavanja. Usvojenom rezolucijom, Crna Gora je poništila odluke Podgoričke skupštine iz 1918. godine o ujedinjenju, poručujući da nije bila njena legalna institucija.

- Čemu se oni to vraćaju? Hoće da se vrate u austrougarsku okupaciju? Mislim, njihovi politički preci su radili na tome mnogo, oni su jedina nacija na svijetu koja je srušila mauzolej, odnosno zadužbinu-crkvu svog osnivača – Petra Petrovića Njegoša - kaženj istoričar Čedomir Antić.

Beogradski Nedeljnik piše da je Јugoslavija bila ideal, izgubljen u raskoraku onih koji su je zamišljali i onih koji su je stvarali. Međutim, nikako nije stvorena iz ideala, već iz nužde.

- Sto godina i dvije (prave) Јugoslavije kasnije, od velike ideje zajedničke južnoslovenske države, ostvarene u krvi Velikog rata, a izgorele u plamenu šest bratskih buktinja, ostala je samo jugonostalgija kao utočište razočaranih i antijugoslovenstvo kao sigurna odstupnica iz koje se crpi rezervoar objašnjenja svih naših grešaka i istorijskih usuda - ističe Veljko Miladinović iz "Nedeljnika”.

Danas je u pojedinim hrvatskim i slovenačkim istoriografijama popularno da se o jugoslovenskoj državi govori kao o svojevrsnoj tamnici naroda, kažu istoričari, gdje je srpski narod eksploatisao druge nesrpske narode. Osim što takva tvrdnja nema istorijsko uporište, Slovenija i Zagreb vješto zaboravljaju kakve su koristi imale od nekadašnje jugoslovenske države, zaključuju istoričari.