1. mart - crni datum ili praznik?

Dan kada su Muslimani i Hrvati, protiv volje Srba, prije 28 godina na nelegalnom referendumu izglasali izdvajanje iz tadašnje Јugoslavije. Dan kada je ispaljenim hicima u srpske svatove mučki ubijen Nikola Gardović i ranjen sveštenik Radenko Mirović. Prvi mart dan je koji za Srbe predstavlja početak stradanja i progona.

- Taj datum za srpski narod, prije svega, izaziva asocijaciju na preglasavanje, na majorizaciju i jedan osjećaj ugroženosti. To je bilo u stvari i jedna vrsta asocijacije straha i bojazni od svih onih dešavanja kojima je bio izložen u Prvom, a i u, posebno, Drugom svjetskom ratu - istakao je istoričar Željko Vujadinović.

Za Srbe prvi mart nije praznik, niti će ga ikad moći prihvatiti iz političkih, istorijskih i drugih razloga – jasna je poruka koja, kao i prethodnih godina, stiže iz Republike Srpske.

- Za Srbe to nije praznik, nećemo to prihvatiti i nikada neće biti praznik. Mi se ne smijemo olako prepustiti toj priči, pa šta fali, neka bude tako. Ovo su teške istorijske teme, prvi mart ne može da bude praznik u BiH ako oni smatraju da smo mi u njoj - kaže srpski član Predsjedništva BiH Milorad Dodik.

Upornim nametanjem prvog marta kao takozvanog Dana nezavisnosti, političari iz Sarajeva nastavljaju da insistiraju na događajima o kojima u BiH nikada neće biti konsenzusa i na taj način svjesno i smišljeno rade sve da se nikada ne ugasi plamen nepovjerenja i mržnje, ocjenjuje predsjednik Narodne Skupštine Republike Srpske Nedeljko Čubrilović. On ističe da je to u sjećanju srpskog naroda tragičan dan, jer je ubistvo srpskog svata bio nagovještaj krvavog rata, ali i progon 150 hiljada Srba iz tog grada. Međutim, u sarajevskom tumačenju istorijskih fakata takvih podsjećanja nema.

- Naš konačni cilj je perspektivna BiH, funkcionalna država BiH, država u kojoj su svi ljudi ravnopravni, cjelovita, jedinstvena, članica EU i NATO saveza - kaže bošnjački član Predsjedništva BiH Šefik DŽaferović.

Kažu bošnjački političari da 1. mart simbolizuje vrijednosti vladavine prava, demokratije i ideje o ravnopravnosti svih. Možda bi neko i povjerovao da podaci ne kažu da je na teritoriji današnje Federacije prije prvog marta 92-ge živjelo 530 hiljada, a danas svega oko 45 hiljada Srba.

- Prvi mart kao prvi mart je datum crne istorije srpskog naroda u Federaciji, datum kad je počeo progon Srba u Federaciji, datum kad su Srbi u Federaciji počeli da budu građani drugog, trećeg, možda i petog reda, kad srpska glava u Federaciji nije ništa vrijedila - naglasio je Đorđe Radanović, predsjednik Odbora za zaštitu prava Srba u Federaciji BiH.

Božica Živković Rajilić, predsjednica Udruženja žena žrtava rata Republike Srpske, kaže da je 1. mart izmišljeni datum i da ne zna šta se njime proslavlja.

- Da li Bošnjaci proslavljaju ubistvo Nikole Gardovića, da li proslavljaju početak rata i oružja.. Poslije toga događaja su počeli progoni, pljačka, ubistva, uništenja, tada je i počeo crni period za cijeli ovaj kraj. Bolje bi bilo da se taj prvi mart proglasi danom žalosti na Balkanu - dodaje Živković Rajilić.

Oni koji su 1992. žrtvovali mir, uvijek su spremni da ga žrtvuju, kažu u Ujedinjenoj Srpskoj.

- Odgovor na 1. mart je 9. januar. Sve što bi željeli da kažemo o prvom martu mi pokažemo devetog januara - kaže Nenad Stevandić, predsjednik Ujedinjene Srpske.

Da je prvi mart krvavi datum, okidač za početak rata, koji niko ne bi trebao slaviti jedinstvena je poruka i institucija i nevladinih organizacija iz Srpske koja još jednom podsjeća da ne postoji zakon o praznicima na bh. nivou. I u kojem mjesta za prvi mart nema.