Les: Evropski poredak u postkoronsko doba
- Ključni razvoj događaja je ubrzanje raspada Evropske unije koja je u slabljenju od finansijske krize 2008. godine i čija je dugoročna održivost sada u balansu. Kriza sa virusom korona otkrila je ozbiljan nedostatak solidarnosti među članicama EU, što se manifestovalo u nizu sporova, od djeljenja zaštitne opreme, preko sporazuma o fondu za oporavak i nabavke vakcina, do prijetnji protjerivanjem Poljske i Mađarske iz EU - istakao je Les.
U autorskom tekstu za beogradski Medija centar Les je naveo da je kriza nagrizala autoritet Evropske unije jer su države članice jednostrano odustale od pravila EU u ključnim oblastima članstva, kao što su granična kontrola, pravila o fiskalnim ograničenjima i zabrane državne pomoći.
- Nevoljno, institucije EU dale su vladama pravo da to čine privremeno, ali na koncu, EU će se boriti da povrati ove prerogative natrag, posebno pošto kriza otkriva šokantan nivo nesposobnosti Evropske komisije. Zapravo, kako se EU suočava sa kritičnim nedostatkom vakcina, što podrazumijeva mjesece nepotrebnog dodatnog zaključavanja i hiljade smrtnih slučajeva koji se mogu izbjeći, Komisija je uništila glavni argument za sopstveno postojanje EU - naime, da je kolektivni rad bolji od nacionalnog. Kao posljedica, čini se da će značaj EU u evropskoj politici i dalje slabiti, a ključne političke odluke donosiće se negdje drugo - u glavnim gradovima ili novim regionalnim organizacijama - naglasio je Les.
Drugi važan razvoj događaja, ocijenio je on, jeste rastući uticaj nezapadnih sila u Evropi, naročito Rusije i Turske.
- Ovo nije nova promjena jer obje već nekoliko godina pokušavaju da prodru u Evropu. Međutim, domaći problemi koje stvara korona virus podstakli su vođstvo u obje zemlje ka međunarodnom avanturizmu, dok je vakuum koji je EU ostavila u svom istočnoevropskom zaleđu stvorio priliku za Rusiju i Tursku da ostvare prednost - dodao je Les.
Prema njegovim riječima, Turska je proširila svoj uticaj na istočnom Mediteranu, uspostavila savezništvo sa Libijom, postavila punomoćnika za lidera na sjevernom Kipru i sprovela istražna bušenja nafte i gasa u grčkim i kiparskim vodama.
- I Rusija i Turska zabilježile su prednost na Kavkazu nakon rata u Nagorno-Karabahu, gdje EU nije igrala nikakvu ulogu, uprkos tome što su Јermenija i Azerbejdžan bili članovi Istočnog partnerstva EU. Takođe, Rusija je zadržala svoj položaj u Bjelorusiji i Ukrajini. U međuvremenu, Kina je izašla jača iz krize nakon što je u relativno ranoj fazi imala epidemiju virusa korona. Poslije toga, njena ekonomija se vratila rastu i Kinezi šire svoj ekonomski i politički uticaj u Evropi, bilo da grade infrastrukturu, kupuju imovinu ili snabdjevaju Evropu vakcinama i drugim vitalnim zalihama - ukazao je Les.
On je konstatovao da to dovodi do trećeg razvoja događaja, do zajedničkog napora Sjedinjenih Država da sačuvaju svoj hegemonijski položaj u Evropi.
- Opet, ovo nije novo - SAD se zagrijavaju za to već neko vrijeme. Međutim, kriza zbog virusa korona pokrenula ih je u akciju, ne samo uklanjanjem relativno mirne Trampove administracije sa funkcije i dovođenjem agresivnije Bajdenove administracije na vlast - naveo je Les i dodao da je do sada američki napor da obuzda svoje velike rivale za prevlast u Evropi poprimio dva glavna oblika.
Јedan je, piše Les, niz političkih i ekonomskih sankcija, uključujući po prvi put sankcije protiv Turske, navodno kao odgovor na tursku kupovinu sistema protivraketne odbrane S-400 od Rusije.
- Administracija Bajdena sada se priprema da Rusiji nametne ono što naziva "značajnim troškovima" za masovni sajber napad na američku vladu otkriven krajem prošle godine. Drugi vid američke borbe za prevlast u Evropi je produbljivanje bezbjednosne posvećenosti istočnoj Evropi, koja se manifestuje u planovima za povećanje američkog vojnog prisustva u Poljskoj, Rumuniji i Grčkoj, te raznim novim sporazumima o bezbjednosnoj saradnji i naoružavanju Kipra, zajedno sa postojećim obavezama u Bugarskoj i Ukrajini - pojasnio je Les.
Prema njegovim riječima, posljedica ovoga je sve veća samouvjerenost Njemačke kao međunarodnog aktera.
- Ovo ubrzanje već postojećeg procesa omogućeno je ekonomskom snagom Njemačke, izlaskom Velike Britanije iz EU i ekonomskom slabošću Francuske. Međutim, kriza izazvana virusom korona ostavila je Njemačku u jačem položaju u poređenju sa većinom evropskih država članica koje su ekonomski pogođenije i koje se sada oslanjaju na Njemačku da finansira njihov ekonomski oporavak.
To je omogućilo Njemačkoj da progura svoju politiku "strateške autonomije" zasnovanu na ideji prilagođavanja, a ne sučeljavanja sa raznim nezapadnim silama koje prodiru u Evropu. To slijedi iz potrebe Njemačke za izvoznim partnerima za njen proizvodni sektor i relativne nezainteresovanosti za savezništvo sa SAD-om kako bi se održala liderska pozicija Vašingtona u svijetu - naglasio je Les u tekstu za beogradski Medija centar.
Navodeći da je Njemačka do sada postigla određeni uspjeh u nametanju svoje volje ostalim Evropljanima, Les je naveo da je u posljednjih nekoliko nedjelja pokrenula investicioni sporazum između EU i Kine koji ima za cilj produbljivanje ekonomske integracije dvije sile, blokirala je sankcije EU Turskoj i Rusiji i nastavila sa završetkom gasovoda "Sjeverni tok dva", a razgovara i sa Rusijom o nabavci vakcine.
- To dovodi do konačnog razvoja događaja, koji je nešto zaista novo. Okretanje Rusije i Turske ka EU, a posebno Njemačke, kao splava za spasavanje pred oluju koja se približava iz SAD-a. U januaru je predsjednik Erdogan rekao da Turska želi da "okrene novu stranicu" u odnosima sa EU, napravio je dogovor sa ustupcima i pozvao njemačkog ministra spoljnih poslova u Ankaru gdje je izjavio da su odnosi EU s Turskom "sada na pozitivnijem kursu". Predsjednik Putin je takođe rekao da je Rusija spremna za bolji odnos sa EU. U međuvremenu, Turska i Rusija pokušavaju da održe formalni savez sa drugima kao bedem protiv SAD-a, čak iako zauzimaju suprotne strane u raznim posredničkim ratovima u svojim susjedstvima - naveo je Les.
On je ocijenio da će ovo zakomplikovati život SAD-u koje pokušavaju da obuzdaju uticaj Kine, Rusije i Turske u istočnoj Evropi samo da bi postigle prednost u Njemačkoj i EU.
- To će donijeti brzi kraj planovima Bajdenove administracije za obnavljanje transatlantskog partnerstva i oživljavanje multilateralne vlade. Umjesto toga, SAD će morati da smisle kako da unaprijede svoj cilj da obuzdaju svoje regionalne protivnike bez podrške Njemačke i njenih saveznika.
Vjerovatnoća ishoda je dalja podjela u EU stvaranjem novog savezništva u istočnoj Evropi, od Baltika do Crnog mora i Mediterana, čiji je cilj obuzdavanje Rusije i Turske, kojima će regionalne države željeti da se pridruže radi zaštite. U međuvremenu, Njemačka će vjerovatno voditi politiku međunarodnog balansiranja u svoje i u ime svojih "satelita" u sjevernoj i centralnoj Evropi - istakao je Les.
U okviru ovog novog političkog poretka u nastajanju, smatra on, druge evropske države, uključujući i države zapadnog Balkana, moraće nekako da pronađu način da unaprijede svoje nacionalne interese, istovremeno izbjegavajući strateške gubitke. Međutim, kako EU slabi, nove i stare sile popunjavaju prazninu koja je ostala, a fragmenti političke geografije Evrope će vjerovatno postati sve složeniji.