Kovačević: Srpska ne uvozi u BiH "maligni uticaj" ni Rusije ni Srbije jer njihov uticaj nije maligan

Radovan Kovačević

Republika Srpska je po ekonomskom razvoju odmah iza Srbije. Međutim, taj se razvoj stalno pokušava spriječiti optužbama da Srpska ekonomskim odlukama uvozi srpski i ruski, kako se tvrdi, maligni uticaj u BiH. Hoće li se nešto mijenjati u vašoj privrednoj strategiji (sa kojom izlazite pred birače u narednoj godini)?

- Republika Srpska ima solidne, možemo reći i dobre, ekonomske pokazatelje, iako je u ovakvom, apsolutno nemogućem, okviru kakav je Bosna i Hercegovina. Ovdje je svaki uspjeh višestruko teže ostvariti nego u bilo kakvim normalnim okolnostima.

Moram da podsjetim javnost da smo nedavno odbili kreditni aranžman sa MMF jer je taj aranžman (koji je trebalo da posluži kao pomoć BiH u periodu korona-krize) uslovljavao prenosom nadležnosti Republike Srpske, odnosno - centralizacijom BiH i smanjivanjem autonomije Republike Srpske. Tražili su tri reforme koje mi smatramo da su prenos nadležnosti i centralizacija.

Zato smo odbili dogovor sa MMF, iako je on imao maksimalno povoljne ekonomske uslove. Između povoljnih ekonomskih uslova i države, mi smo izabrali - državu.

Uspjeli smo da pronađemo alternativu na međunarodnom finansijskom tržištu i obezbijedimo sredstva koja su potrebna Srpskoj. Inače, to su sredstva kojima ona nastavlja da sanira dugovanja koja su nastala u periodu prije 1992, ili poslije, ali nastavljamo i aktuelni razvoj Republike u svim segmentima.

Na optužbe o "malignom ruskom uticaju" smo navikli, ali nas to neće pokolebati u nacionalnim i državnim interesima Republike Srpske.

Ruska Federacija ni na koji način ne vrši bilo kakav uticaj u Republici Srpskoj, pogotovu ne maligni.

Od rukovodstva Ruske Federacije svaki put čujemo da oni podržavaju dejtonsku BiH i sve ono što je dogovor tri konstitutivna naroda.

Na žalost, postoje oni kojima takav stav smeta i smatraju da treba da se podržavaju i poštuju želje i interesi samo jednog konstitutivnog naroda - bošnjačkog.

Mi iz SNSD i Republike Srpske na to ne pristajemo!

Mi smo dovoljno realni: želimo saradnju sa svim ozbiljnim silama u svijetu, pa tako i sa Ruskom Federacijom.

Srpskoj se iz Sarajeva ne zamjera samo saradnja sa ozbiljnim silama, već i sa Srbijom. I ne samo da se zamjera, već se ekonomski razvoj Republike Srpske direktno zaustavlja tako što se blokiraju projekti u kojem učestvuje kapital Srbije. Јedan od primjera su hidroelektrane u gornjem toku Drine. Da li će Srpska uspjeti da odblokira taj projekat? I koje mehanizme Banjaluka ima na raspolaganju da se ne bi ponavljali ovakvi "klipovi u točkovima"?

- Ne vjerujem da će to biti kraj projekta, jer je to saradnja koja je definisana sporazumom između Elektroprivrede Srbije i Elektroprivrede Republike Srpske.

Niko neće imati uticaj na taj projekat. Ali se ovdje pokazalo kompletno licemjerje koje postoji u BiH. Јer, Republika Srpska je ranije potpisala sličan aranžman sa jednom kompanijom iz Njemačke. Niko sa bošnjačke strane nije dovodio u pitanje taj posao kada je on bio sa Nijemcima. Ali, kada Republika Srpska treba da sarađuje sa Srbijom, to je crvena linija za ljude u Sarajevu i bošnjačkom političkom rukovodstvu.

Banjaluka i Beograd na te stvari gledaju potpuno drugačije: pružamo ruku saradnje svima u cijelom regionu, a i Sarajevu. Republika Srpska nikada i nikako nije blokirala ništa što može da donese korist bilo kome u BiH uključujući i Federaciju BiH.

Ali, pogledajte ovaj primjer: postojala su povoljna kreditna sredstva iz Holandije za rekonstrukciju kliničkih centara u BiH. Republika Srpska je odobrila da se radi KC Tuzle, a kada je došao red na Klinički centar Banjaluke, iz Sarajeva je stavljen veto, mi nismo dobili sredstva i Banjaluka je morala na potpuno drugačiji način, u otežanim uslovima, da rješava problem.

Mi smo na to navikli - to što je Republika Srpska u BiH, to nama ne donosi nikakav benefit već nam je to otežavajuća okolnost. Drugačije rečeno, sve uspjehe postižemo uprkos činjenici da smo u BiH, a ne zahvaljujući činjenici da smo u BiH.

U takvim uslovima se Republika Srpska izborila za priključivanje na gasovod Balkanski tok koji, zajedno sa Sjevernim tokom 2 od kojeg Njemačka ne odustaje ni pod Bajdenovim pritiskom, zaokružuje energetsku - i ne samo energetsku - sliku Evrope. Amerikanci su u zvaničnoj nacionalnoj strategiji definisali da Rusija širi maligni uticaj preko energetskih projekata, a Britanci su u Sarajevu prije dvije godine formirali centar za borbu protiv "ruskog malignog uticaja". Dodik je na to više puta upozorio. Da li očekujete da će taj centar pojačati svoje aktivnosti?

- Kada god neko otuda želi da radi protiv Srbije, Srpske i interesa srpskoga naroda uopšte, uvijek se sa zapadne strane koristi argument navodnog "malignog" ruskog uticaja. Iako niko nema apsolutno nikakve dokaze takvog uticaja ni u Srbiji ni u Srpskoj. Na svakom sastanku na kojem Dodik učestvuje sa članovima Predsjedništva BiH, na kojem se razgovara sa predstavnicima zapadnog dijela međunarodne zajednice, od druga dva člana se uvijek čuju poruke o tzv. ruskom malignom uticaju.

Moram da vas podsjetim i da je prilikom posjete Lavrova, Republici Srpskoj i BiH, druga dva člana Predsjedništva su odbili da se sretnu sa Lavrovom, iako su ranije potvrdili da će prisustvovati sastanku. Napravili su diplomatski skandal koji se rijetko viđa.

Mi smo svjesni da, kako bude jačala želja da Republike Srpske bude manje i da srpski narod u Srbiji i Srpskoj bude slabiji, odnosno da uticaj Srpske i Srbije u regionu bude manji - tako će jačati i priče o ruskom uticaju.

Vaša stranka, SNSD i njen predsjednik Dodik, viđeni su kao glavni protagonisti saradnje sa Srbijom i Rusijom. U posljednje dvije nedjelje, u Srbiji se, uz učešće bezbjednosnih eksperata iz Republike Srpske, ponovo mnogo govori o britanskoj agenturi i njenom radu na suzbijanju ruskog uticaja. Obrazac rada podrazumijeva i otvaranje odnosno fabrikovanje raznih afera sa ciljem da se diskredituju nepoželjni političari, što se čini putem medija i aktivacijom tzv. nevladinog sektora. Da li u Srpskoj i BiH postoji institucionalni odgovor? Amerika i Rusija imaju zakon o "stranim agentima", Britanija može da prisluškuje svakoga (prosto ga osumnjiči za terorizam), a Srbija je nedavno aktivirala Ministarstvo finansija da istraži donacije za NVO sektor od 2019. godine...

- Na žalost, u Republici Srpskoj je veoma teško regulisati takve stvari na taj način! Zato što, bilo ko, ko deluje u Republici Srpskoj, i koga vi pokušate da označite na taj način, on se jednostavno preregistruje u Federaciji i nastavi potpuno slobodno da djeluje na teritoriji cijele BiH.

To je činjenica. Međutim, mislim da je suštinsko pitanje: postojanje institucionalnog odgovora i o tome da li bilo ko, i na koji način, ima uticaja na politiku rukovodstva Republike Srpske i Srbije.

Mislim da najveći uticaj i u Srbiji i u Srpskoj imaju građani Srbije i Srpske. Najbolji institucionalni odgovor na sve atake na nacionalni interes Srbije i Srpske, najbolja odbrana su - izbori i podrška onima koji na najbolji način vode računa o nacionalnim interesima, a ne o željama bilo koje strane sile.

Da li je uvijek dovoljna podrška građana? Dodik je pred prethodne izbore upozoravao na opasnost od raznih scenarija u tom smislu - da li prijeti opasnost od obojene revolucije, bez obzira na volju građana?

- Opasnost od takvih scenarija uvijek postoji. Ne treba to nikada odagnati. Najbitnije je da postoji podrška rukovodstvu u Srpskoj i Srbiji i da sistem funkcioniše na pravni način: da imamo stabilnu policiju i stabilan državni aparat.

To je suština onoga što nam je potrebno da bismo se od takvih stvari odbranili.

SNSD se zalaže za evropsku budućnost BiH. To podrazumijeva ukidanje OHR, jer sa tom kancelarijom BiH ne može postati član EU. Kako vidite to što je njemački ministar spoljnih poslova Hajko Mas prije mjesec dana rekao da nije glavno pitanje da li će novi OHR biti njihov kandidat Šmit, već da li BiH uopšte želi zadržavanje funkcije visokog predstavnika? Da li se iz EU čuju glasovi koji su drugačiji od anglosaksonske podrške OHR-u?

- Trenutni mejnstrim stav većine zapadnih zemalja je podrška dejtonskoj BiH sa dva entiteta i tri konstitutivna naroda. Naravno, kad uđete u to dublje - oni žele da postoji određena vrsta reformi. Kad kažu reforme - to znači određenu vrstu centralizacije BiH, smanjivanje nadležnosti koje imaju entiteti, a kada je riječ o Federaciji BiH - čak i nadležnosti kantona.

Ključno za OHR je da je njegova pozicija definisana Aneksom 10, bez obzira šta o tome drugi misle. Tamo piše da se visoki predstavnik bira sporazumom strana potpisnica Aneksa 10. One su: takozvana Republika Bosna i Hercegovina, koja više ne postoji, i mogli bismo o njoj govoriti kao o zajedničkim institucijama BiH, i entiteti Republika Srspska i Federacija. Bez strana potpisnica ne može doći do imenovanja novog visokog predstavnika. Poslije sporazuma strana, relevantnom rezolucijom se izbor potvrđuje u Savjetu bezbjednosti UN.

S obzirom da nije predviđena drugačija procedura za izbor visokog predstavnika, a da očigledno postoje određene članice SB UN koje ne pristaju da se bira novi predstavnik - to je trenutno na čekanju.

Činjenica je da je Evropska komisija u svom izvještaju o BiH napisala 14 prioriteta koji su potrebni da bi Bih napredovala ka EU i da je među tim prioritetima zatvaranje Kancelarije visokog predstavnika i njegov odlazak iz BiH, kao i odlazak stranih sudija iz Ustavnog suda BiH, što je još jedan veliki problem za funkcionisanje BiH...

Ima li dualizma u EU povodom BiH?

- Postoje mnoga različita mišljenja u EU. Povodom pitanja nedjeljivosti BiH, na primjer, Njemačka podržava nedjeljivost, ali se u non-pejperu koji se pojavio u Briselu govori o potrebi da se dovrši raspad Јugoslavije i da Republika Srpska treba da dobije pravo na samoopredjeljenje. Tako da, postoji mnogo struja i viđenja.

Najvažnije je da mi imamo ispred sebe nacionalne ciljeve Republike Srpske i da se ne ponašamo avanturistički nego da uvijek težimo da maksimalno odgovorno u skladu sa Dejtonskim sporazumom vodimo politiku Srpske i tražimo uvažavanje za nju. Ako tog uvažavanja u budućnosti ne bude, tražićemo drugi put za Republiku Srpsku.