Carski rez, potreba ili moda?

Za svaku ženu porođaj je poseban momenat u životu koji zahtijeva maksimalnu pažnju i koncentraciju. U najvećem broju slučajeva protiče spontano, bez ikakvih komplikacija, i u takvim okolnostima ginekolog akušer preporučuje rađanje djeteta prirodnim putem. Ukoliko se dogodi da porođaj ne može da se izvede do kraja spontano, ljekar donosi odluku da se završi carskim rezom.

I bez obzira na to što postoje jasne indikacije kada se carski rez izvodi, sve je veći broj, posebno poznatih trudnica u svijetu, koje zahtijevaju porođaj na ovakav način. Iako je javna tajna da i naše poznate ličnosti na lični zahtjev dobijaju “ovu vrstu pogodnosti“, niko od stručnjaka to ne potvrđuje. Naprotiv, ističu da uporno pokušavaju trudnicu da ubjede da od carskog reza odustane kada god to nije neophodno, uz naglašavanje niza prednosti prirodnog porođaja.

O tome šta je carski rez i kada se savjetuje, objašnjava docent dr Јelena Dukanac Stamenković iz Instituta za ginekologiju i akušerstvo Kliničkog centra Srbije.

- Bez obzira što postoji strah od vaginalnog porođaja, za ženu je idealno da se porodi na prirodan način, osim ako ne postoji određena bolest majke, ili je stanje ploda iz nekog razloga takvo da to ne dozvoljava. Doživljaj bola naravno postoji, ali on može da se predupredi epiduralnom analgezijom. Riječ je o anesteziji koja se lokalno ubrizgava sa ciljem da se obezboli materica i da žena u svjesnom stanju lakše podnese cjelokupan porođaj. Na lični zahtjev, a da zato ne postoje opravdani razlozi, carski rez se ne izvodi, jer to ne dozvoljava ni naš zakon. U zemljama svijeta pravno je ova oblast drugačije regulisana pa se carski rezovi izvode bez obzira da li za to postoje indikacije ili ne. Primjera radi, od ukupnog broja porođaja, carskim rezom u Engleskoj obavi se sedam odsto porođaja na lični zahtjev, u Njemačkoj 4,8 odsto, a u Brazilu čak 35 procenata!

* Određena saznanja ipak pokazuju da su carski rezovi zastupljeni u priličnoj mjeri i kod nas?

- Tačno je da se u posljednje dvije decenije broj carskih rezova značajno povećao. Statistika pokazuje da je prije dvadeset godina broj carskih rezova nije prelazio šest odsto, dok se danas taj procenat kreće između 25 i 30 odsto. Razlog za njegovu sve češću primjenu prije svega su godine porodilje, odnosno sve kasnija odluka o rađanju. Trudnoće visokog rizika po zdravlje bebe zbog dijabetesa majke, njene hipertenzije, teških oblika bubrežne insuficijencije i srčanih oboljenja takođe uslovljavaju primjenu carskog reza. U različitim hitnim stanjima kao što je prijevremeno odlubljivanje normalno usađene posteljice pribjegava se, radi što bržeg porođaja, carskom rezu. Za suženu karlicu sa prevelikom bebom, carski rez je način izbora, ili u situaciji kada zauzima karlični položaj, odnosno kreće napolje guzom. Virusna oboljenja donjeg genitalnog trakta uključujući i sidu, predstavljaju indikaciju za ovakav porođaj, kao i odlubljivanje retine, starost trudnoće, gdje porođaj iz nekog objektivnog razloga mora da se obavi prije termina, kod blizanačke trudnoće ili ponovljenog carskog reza... Mada, kada je riječ o ponovljenom carskom rezu, drugi nije obavezan, ali se vodi računa o rupturi uterusa, odnosno prskanju materice. Ipak, treba voditi računa i ne pretjerivati sa carskim rezovima. To znači da su tri carska reza za jednu ženu sasvim dovoljna.

* Kako se carski rez izvodi?

- Carski rez je hirurška intervencija kao i svaka druga. Izvodi se tako što se prednji trbušni zid otvara po slojevima, a zatim se materica prosjeca da bi se beba izvadila. Sve ukupno traje oko pola sata do sat, ali ako stvari krenu neželjenim tokom, može i duže. Krvarenje iz materice može da se javi kao komplikacija, a to onda zahtijeva duže vrijeme da se sve dovede u red i porodilja zbrine na pravi način. Oporavak od carskog reza traje duže nego nakon klasičnog porođaja. Intenzivni bolovi traju jedan do dva dana, ali i mučnina zbog djelovanja anestezije. Porodilja za to vrijeme mora da bude pod intenzivnim nadzorom ljekara, pri čemu mora da joj se kontroliše pritisak i puls, stepen krvarenja, rad crijeva... To je zato što je nakon carskog reza povećan rizik od abdominalnog bola, ali i od oštećenja mokraćne bešike i uretera, odnosno mokraćovoda. Nakon ovakve intervencije žena u porodilištu ostaje i do pet dana, za razliku od prirodnog porođaja, kada kući odlazi poslije dva dana.

* Može li carskim rezom da se planira datum rođenja?

- Može, ali samo ako je žena u terminu porođaja. U takvoj situaciji može da se dogovori za određeni dan porođaja, mada je najbolje, ako je trudnoća prošla uobičajeno, sačekati spontani trenutak. Zapravo, najbolji porođaj za bebu i za majku jeste prirodni. Postoje čak i dokazi da za genetski kod koji utiče na naš život, veliki značaj imaju dan i način na koji će se neko roditi. U stvari, beba je ta koja šalje signal majci kada porođaj treba da otpočne i ovu prirodnu zakonitost trebalo bi poštovati ako je sa trudnoćom sve u redu. Zapravo, ništa ne treba ubrzavati osim ako ne postoje zdravstveni razlozi za tako nešto.

* Koje su kontraindikacije za carski rez?

- Majka sa teškim plućnim oboljenjima treba da zaboravi na carski rez. Carski rez se ne preporučuje ni ukoliko postoje genetske anomalije ploda, kao i ukoliko su ove anomalije sa smrtnim ishodom za plod. Ljekari trudnice odvraćaju od porođaja carskim rezom i kada ne postoje ovako teške medicinske indikacije. Potvrđeno je da bebe koje se rađaju prirodnim putem imaju daleko manje teškoća sa disanjem nakon rođenja u odnosu na bebe rođene carskim rezom, uprkos tome što ovakve bebe izgledaju zdrave i lijepe, nasuprot često izmučenim, koje prolaze kroz vaginalni kanal. Naučnici su dokazali i da bebe rođene carskim rezom imaju nezrelija pluća, zbog čega u budućnosti mogu imati češće respiratorne probleme i određenu sklonost ka raznim plućnim oboljenjima. Zbog anestetika koji se daju majci, bebe se sporije adaptiraju na spoljašnje okruženje. Određene probleme, naravno, ima i majka. Kod nje je povećan rizik za nastanak tromboze i infekcija spoljnih i unutrašnjih rezova, a može da ima probleme i sa laktacijom i otežanim dojenjem i uspostavljanjem prvog kontakta sa bebom.

NASTANAK NAZIVA
Pojam carski rez nije nastao zbog komfora, kako se obično čak i danas misli. O porijeklu naziva postoji čitava legenda. Po jednoj od njih na ovaj način rođen je rimski imperator Cezar, pa od toga potiče ime "sectio caesarea". Po drugoj verziji, carski rez je dobio ime po njemačkom mesaru Kajzeru, koji je svojoj ženi pomogao da se na ovaj način porodi, jer više dana nije uspijevala to da učini vaginalnim putem. Rez koji je on napravio nazvan je Kajzerov rez - "Kaiserschnit", što u prevodu znači carski rez. Medicinari, radije, ipak usvajaju ovaj naziv od latinskih riječi "ab utero caeso", što u prevodu znači “iz presječene materice“.

PRVOROTKE

Što je porodilja starija, sposobnost glatkih mišića materice da se kontrahuju sve je slabija. Ukoliko su kontrakcije slabe, usporava se napredovanje porođaja i povećava vjerovatnoća za primjenu carskog reza, ustanovili su britanski stručnjaci, nakon višegodišnje analize 583.843 porodilje, različitih godina.

Carski rez kod prvorotki između 30. i 34. godine povećan je tri puta, kod žena koje su se za prvo dijete odlučile između 35. i 39. godine sedam puta, dok se kod trudnica koje su prvi put rađale poslije 40. godine broj carskih rezova udesetostručio. Istovremeno, stručnjaci su ustanovili da se na svakih pet godina starosti žene poslije 16. godine mogućnost da se porođaj obavi carskim rezom uvećava za 49 odsto, dok se dužina porođaja povećava za pola sata.