Masnoće i alkohol nagrizaju pankreas
Samo jedan obilan i mastan obrok ili neka čašica alkohola više mogu da budu okidač za akutno zapaljenje pankreasa. Do iznenadne upale može da dođe i kada kamenčići u žučnim putevima zapuše pankreasni izvodni kanal ili ako nivo masnoća u krvi, prije svega triglicerida, pređe granicu od 2,5 ili tri milimola po litru.
Akutni napad gušterače, pankreatitis, lako se prepoznaje po oštrom, nepodnošljivom bolu u predjelu pupka, koji se širi prema kičmi. Pacijent ima osjećaj kao da ga steže obruč koji ne popušta, što zahtijeva hitno javljanje ljekaru.
Profesor dr Dragana Tomića, gastroenterolog-hepatolog, objašnjava mehanizam nastanka zapaljenja pankreasa:
- Pankreas je žlijezda ključna za varenje hrane. Enzimi u pankreasnom soku koji se luče tokom obroka, vare masnoće, proteine i skrob. Oni su neaktivni dok ne dospiju u lumen tankog crijeva sa odgovarajućom pH sredinom. Vrlo je opasno ukoliko bi pomenuti enzimi postali aktivni dok su još u pankreasu i žučnim putevima što može ponekad da se desi i kada se nivo triglicerida u krvi poveća.
Većina akutnih zapaljenja gušterače, srećom, ima dobru prognozu, i poslije izvjesnog vremena se povlači. Nažalost, čak deset odsto akutnih pankreatitisa ima od početka destruktivnu formu, kada se čitav pankreas u kratkom roku, usljed samovarenja, pretvara u kašu, pa je odumiranje tkiva masovno, a zapaljenje se širi na sve organe.
- To je stanje šoka, u kojem otkazuju bubrezi, slabi plućna funkcija, i takvi bolesnici teško prežive - objašnjava prof. Tomić.
U jednom broju slučajeva formiraju se nekroze, odumiranje tkiva, usljed aktiviranja enzima koji počinju da djeluju na sam pankreas, i da ga uništavaju. Ovo može da dovede do sekundarne infekcije, jer nekrozno tkivo više nema samoodbranu. Tada mora hirurški da se uradi drenaža odumrlih zona, i da se one odstrane.
Kod blažih oblika akutnog pankreatitisa prvi korak, koji počinje već po prijemu u ljekarsku ordinaciju, jeste prestanak uzimanja hrane, jer je hrana prirodni stimulans za lučenje pankreasnih sokova, što kod zapaljenja može da dovede do uništenja tkiva.
Akutna upala pankreasa ne mora nikad da se ponovi, ali neophodno je da se eliminišu svi faktori koji dovode do zapaljenja: da se izbace kamenčići iz žučnih vodova, da se smanje trigliceridi, i obavezno izbaci alkohol.
Oni koji nastave sa lošim navikama, posebno sa pijenjem velikih količina alkohola, rizikuju da dobiju hronični pankreatitis. Ova bolest je "rezervisana" samo za one koji vole čašicu više. Hronični pankreatitis je neizlječiv, čak i ako se prestane sa unosom alkohola.
U ovoj vrsti bolesti, kaže naš sagovornik, postoji konstantno mala aktivacija enzima i samovarenja pankreasa koja dovodi do stalnih bolova, koje je teško ublažiti, a ovi pacijenti imaju često i stečeni dijabetes.