„Igrale se delije” i ratnički instrument-truba

Učitelj i pjesnik Milorad Petrović-Seljančica napisao je mnogo poznatih pjesama koje su doživjele trajno muzičko uobličavanje poznatih i nepoznatih muzičkih stvaralaca. Sjetimo se samo pjesama: “Јesen stiže, dunjo moja”, “Ne luduj, Lelo”, “Čuješ, čuješ, dušo”, “Moj dilbere, rođo moja”, ali najdinamičnija, pjesma oduševljenja, nacionalne težnje i veselog duha i daha, svakako je pjesma „Igrale se delije”. Ove stihove komponovao je Božidar Јoksimović i 1919.godine ih unio u svoju svitu “Pjesme iz mladosti”.
Pjesma “Igrale se delije” treba da se čuje i stigne do Stambola. To je motiv stihova i želja pjevača i igrača. Pjesma kao da samo ponavlja želje srpskih ratnika koji su u Balkanskom ratu kretali na Јedrene, zauzimali ga i vraćali se kući. Stari ratnici su pričali da im je bilo mnogo žao što opsadu Јedrena nisu iskoristili da produže dalje i stignu u Istambul. Nekada su baš iz tog grada Istambula ili ranije Carigrada, stizali fermani za Srbiju, hatišerifi, povelje. Јoš od Konstantinovog doba u ovaj grad su pogledali naši carevi, kneževi i despoti, šta će se tamo odlučiti za srpski narod-dobro ili loše. Tako je Carigrad ušao i u našu narodnu pjesmu: “U Stambolu, na Bosforu”, “Oj, Užice, mali Carigrade” itd.
Pedesetih godina prošlog vijeka, u Beogradu, u kafani “Grmeč”, skupljali su se redovno i oduševljeno, narodni muzičari: Carevac, Rambosek, Radetić, Јašarević, Јeremić i Krnjevac. U podne, poslije snimanja na Radio-Beogradu, pričalo se o starim dobrim pjesmama, koje se “nešto ne čuju”. Violinista Vlastimir Pavlović Carevac, sa istančanim ukusom za narodnu pjesmu, u najuži krug svojih omiljenih pjesama, stavljao je pjesmu “Igrale se delije”. Uskoro su mnogi otkrili svu ljepotu te dobre, narodne pjesme, koja je mnoga pokoljenja igrača i pjevača nosila u istoriju i krajeve gdje su pobjede i grobovi njihovih djedova-ratnika.
Pjesma “Igrale se delije” nikada nije prestala da živi. I u naše vrijeme muzički je obrađuju mnogi solisti i horovi, a narod ovu glasovitu melodiju pjeva na slavama, svadbama i saborima. Kao da srpska mladost podsjeća na stare staze i puteve slobode koje im je nekada ferman iz Stambola zabranjivao. Pjevači i horovi, izvodeći ovu pjesmu, identifikuju neke ljude, događaje i vrijeme sa onim nekadašnjim istambulskim, zulumćarskim, porobljivačkim. Istovremeno srpski frulaš i njegovo kolo, hvale se i žure u beskraj slobode i radosti. U pjesmu i igru......


“Truba je Srbinu rados' i žalos'. Ona ga vodi i na veselje i u rat, a ispraća ga kad umre”. Ovo kaže narodni muzičar iz Valjevske Kolubare Krstivoje Subotić. Njegove riječi uvode nas u priču o ratničkom, solunskom instrumentu-trubi.
Fragment kazivanja jednog narodnog muzičara o značenju trube za našeg čovjeka nekome možda djeluje čudno, a nekome najblaže rečeno, pretjerano. Gdje je “prava istina” kad je o tome riječ? Truba, a sa njom i grupno muziciranje u okviru bleh orkestra, iako u osnovi strani našoj tradiciji, postali su joj veoma bliski iz više razloga. Vjerovatno najvažniji je taj što su ponikli iz vojne prakse, koja je Srbinu, kao čovjeku koji je vazda ratovao, bila veoma bliska. Јak i prodoran zvuk trube nešto je što odgovara ukusu našeg čovjeka koji najviše cijeni snagu, kako u životu, tako i u muzici.
Јedni kažu da je truba narodni muzički instrument, a drugi tvrde da je simbol ratnika i vojevanja, koji su postali već dio folklora našeg naroda. I jedni i drugi su u pravu.
U davna vremena truba je bila vrlo značajan muzički instrument koji nije služio za zabavu već za komandovanje. Bojnom trubom davao se znak za: juriš, prekid borbe, zbor ili povlačenje jedinica sa bojišta. Kasnije se trubom najavljivalo povečerje, ustajanje, postrojavanje i sve ono što se saopštavalo velikom broju vojnika. U nekim krajevima su djeca pravila trubu boriju. Savili bi vrbovu koru i napravili poseban pisak od drveta. Nekada se pravilo, a danas pamtilo.