Informatički svjetski rat- digitalno naoružavanje

Kada su svijet uzdrmala otkrića o neovlašćenom nadgledanju i praćenju koja sprovodi američka Nacionalna bezbjednosna agencija  činilo se da je razotkrivena cjelokupna špijunska mašinerija. Novi podaci koji su i ovog puta objelodanjeni zahvaljujući uzbunjivaču Edvardu Snoudenu pokazuju, međutim, da je to bila samo uvertira. Daleko ispod radara javnog mnjenja i bez ikakve efikasne kontrole globalna bitka za dominaciju na internetu je uveliko u toku.

Prema strogo povjerljivim podacima NSA u koje je njemački nedeljnik „Špigl” imao uvid, američki obaveštajci su angažovali elitne odrede programera čija će uloga doći do izražaja u nekim budućim ratovima u kojima će internet igrati ključnu ulogu. Njihov zadatak će biti da posredstvom globalne mreže izvrše diverziju na neprijateljske kompjutere i preuzmu kontrolu nad njima. Na taj način mogla bi da se preuzme kontrola nad vitalnim polugama nekog društva, kao što su elektrane, snabdjevanje vodom, fabrike, aerodromi ili tokovi novca.

Novoobjavljena dokumenta pokazuju da se iz perspektive američke vojne strategije program nadgledanja interneta posmatra kao „nulta faza”. Cilj nadgledanja je da detektuje slabosti u neprijateljskom sistemu.

U jednom dokumentu NSA koji obrađuje njemački nedjeljnik eksplicitno se navodi da će „sljedeći veliki rat biti vođen u sajber prostoru”.

Zbog toga američka vojska sprovodi masovnu akciju digitalnog naoružavanja za rat na mreži. NSA je procijenila da će joj zarad unapređenja tehnika hakerskih napada u 2013. biti potrebno milijardu dolara.

Snoudenova dokumenta pokazuju da u ovom gerilskom onlajn ratu neće biti pravljena velika razlika između civila i vojnika. Doslovce svaki korisnik interneta može da postane potencijalna meta napada.

Slobodno vršljanje po podacima korisnika prikriveno je iza linije odbrane obavještajaca koja se svodi na floskulu „uvjerljivo negiranje”. Glavni cilj pri svakom napadu je da se, ukoliko je to moguće, zametnu svi tragovi diverzije.

Kako je sazrevala posvećenost hakerskim jedinicama unutar NSA, svjedoči Snoudenov dokument koji pokazuje da je ranije informatičko odjeljenje bilo veoma neformalno, dok je danas „procedura mnogo sistematičnija”.

Riječ je o Centru za operacije na daljinu, koji je glavni izvršilac tajnih operacija. Čak i prije nego što je NSA odlučila da uloži u proširenje i povećanje brojnosti ljudi u ovom centru, njihov moto nije ostavljao mnogo prostora za nagađanje o njihovoj misiji: „Vaši podaci su naši podaci, a vaša oprema je naša oprema.”

Osim izvođenja napada, zadatak jedinice je detektovanje sličnih napada iz inostranstva, njihovo analiziranje i, u najboljem slučaju, infiltriranje u njihov sistem. Ovakav oblik sajber kontraobaveštajnog rada smatra se najosjetljivijim oblikom moderne špijunaže.

Nešto slično dogodilo se 2009. kada je NSA detektovala pokušaj upada u sistem američkog ministarstva odbrane. Eksperti agencije su ušli u trag kineskoj adresi sa koje je napad izvršen, a do kraja operacije uspjeli su da u kineske sisteme ubace sopstvene programe za špijuniranje. Na taj način je praćeno kinesko izvlačenje informacija iz institucija poput Ujedinjenih nacija, a iste podatke su koristili i Amerikanci, a da nisu bili direktno umešani u diverziju.

Praksu da se druga objaveštajna služba pusti da obavi prljav posao upada u sistem neke institucije i da se njena otkrića potom preuzmu, obaveštajci iz NSA sprovode bez zazora na bilo kojoj zemlji. Otklon je napravljen jedino u slučaju zemalja članica obavještajne alijanse „Pet očiju”, koju čine države sa engleskog govornog područja SAD, Velika Britanija, Kanada, Australija i Novi Zeland.

Usavršena tehnologija omogućava NSA da transformiše odbrambene tehnike u napadačke. Takav metod se naziva „obrnuti inženjering, prenamenovani softver” i uključuje takozvane mreže botova, koje čine svi kompjuteri u koje su ubačeni kontrolni virusi. Takvom „armijom zombija” moguće je upravljati sa distance i oni se koriste za grupne napade čiji je cilj da se parališe protivnik.

Snouden još može da šokira javnost

Do prije godinu i po dana priča o stvarnom Velikom bratu koji posmatra koga god poželi bila je teorija zavjere, tvrdnja koju su mogli da iznose samo alternativni sajtovi, da bi posle izlaska Edvarda Snoudena u javnost, orvelovske metode američkih službi postale opštepriznate, mejnstrim, referenca za tumačenje svijeta.

Nekadašnji saradnik obavještajnog miljea otkrio je nekolicini novinara da Nacionalna bezbjednosna agencija, zadužena za špijuniranje telefonskih razgovora i komunikacije na internetu, uhodi milione ljudi širom planete. Snouden je na svoje računare snimio stranice i stranice dokaza da NSA otvara mejlove i prati ko koga poziva čak i kada je taj „neko” njemačka kancelarka Angela Merkel ili brazilska predsjednica Dilma Rusef.

Agentima to polazi za rukom uz pomoć sudskog naloga, koji na saradnju primorava „Majkrosoft” ili „Epl”, ali i uz pomoć računarskih mahera u njihovim redovima koji se priključuju na optičke kablove digitalnih kompanija i povlače podatke o korisnicima interneta.

Uzbunjivač je postao poznat u leto 2013, kada su u „Gardijanu” i „Vašington postu” objavljeni prvi tekstovi na osnovu njegovih materijala. Reporteri i danas u njegovoj sajber beležnici pronalaze priče o NSA, uključujući i novu, o američkim pripremama za budući informatički rat protiv drugih država.

I mnoge druge priče štampane u međuvremenu – o tome da najveća većina uhođenih Amerikanaca nema nikakve veze sa terorizmom, da sestrinska britanska služba čita elektronsku prepisku novinara redakcija od „Njujork tajmsa” do Bi-Bi-Sija, da su Kinezi ukrali dizajn američkog borbenog aviona – došla je iz istog izvora.

Kada je riješio da objelodani da Vašington krši privatnost svojih i tuđih građana, Snouden je pobjegao od američkih vlasti, koje ga traže zbog „izdaje” i „špijunaže”, i zatražio azil u Rusiji, što je pokrenulo raspravu o tome da je sve vrijeme radio za Ruse, a možda i za neke druge, Kineze, najverovatnije. Najpoznatiji uzbunjivač odbacio je optužbe tvrdeći da je materijal u cjelini predao novinarima pre nego što je 2013. iz Hongkonga prešao u Moskvu, ne zadržavajući ništa kod sebe, što znači da ništa ne može da preda strancima, čak i da hoće.

Njegov drugi argument je da ga vlada tereti za nepostojeći delikt – ugrožavanje bezbjednosti. On smatra da istinom nije ugrozio, već pospješio sigurnost građana, pokazujući da ih vlada uhodi. Uslijedilo je preispitivanje „voajerskih” sklonosti NSA, što bi trebalo da doprinese dijalogu o demokratiji i pravima građana.

Vlada je obećala da više neće prisluškivati evropske lidere. U nebranom grožđu našla se ne samo administracija, koja je morala da objašnjava Merkelovoj zašto je prisluškuje, već i Silicijumska dolina, koju su korisnici počeli da zapitkuju kako štiti tajnost njihovih podataka ako mejlove prosljeđuje bezbjednjacima.

Kao direktna posledica Snoudenovih otkrića nastupio je trend šifrovanje podataka, pri čemu kompanije od „Fejsbuka” do „Gugla” tvrde da ni same nemaju lozinku za otvaranje mejlova korisnika, pa samim tim ne mogu ni da je proslijede prestoničkim žbirima.

Јedno od najvećih saznanja je da i pored masovnog nadgledanja, zapadne vlade ne uspijevaju da spreče terorističke napade. Samo nekoliko mjeseci pre nego što je svijet saznao za praksu NSA, dvojica muslimana aktivirala su eksploziv na maratonu u Bostonu. Slična praksa nije pomogla Francuzima da zaštite redakciju „Šarli ebdoa” od ataka dvojice osvetnika koji su pobili 12 ljudi zbog karikatura proroka Muhameda. Više hiljada ljudi odlazi iz SAD i EU na sirijsko ratište i vraća se odande, na šta tajne službe ostaju nijeme, iako redovno češljaju prepisku građana.

Snouden je nedavno izjavio da masakr u Parizu dokazuje da je masovna kontrola nedjelotvorna. Dalje, kaže on, NSA je u bazi držala braću Carnajev, koji su izvrši bombaški napad u Bostonu, ali da su podaci o teroristima bili prekriveni hrpom beskorisnog materijala o Amerikancima bez i najtanje spone sa kriminalom.

Snouden je oduvek tvrdio da je njegov motiv da pokaže da „sistem ne funkcioniše” i da se bori za demokratiju, što mu je posredno priznato kada su novinari kojima je on predao materijal ovenčani najvećim priznanjem, Pulicerovom nagradom.

Povodom novog saznanja o pripremama za svjetski informatički rat, Snouden je kazao da se svjetske špijunske agencije, uključujući NSA, trude da osiguraju pravni vakuum u sferi interneta. Vještiji špijun sada uhodi rivala i čita njegove povjerljive spise, ali Snouden zaključuju da i ova međunarodna sfera, kao i sve druge, ipak treba da se reguliše, to jest da „moramo da stvorimo nove međunarodne standarde ponašanja”.

U međuvremenu, javnost, vlade i pojedini lideri treba da se pripreme na nove, možda još šokantnije detalje koje će novinari pronaći na Snoudenovim diskovima, a vjeruje se da taj „bunar” još dugo neće biti iscrpljen.