Evropsko-turski vizni rat
Za turskog premijera Ahmeta Davutoglua i njegov pregovarački tim, 4. maj je bio dan za slavlje.
Savjet Evrope predložio je državama-članicama Evropske unije da turskim građanima omoguće putovanje bez viza u zemlje šengenskog prostora. Hiljade građana te evroazijske zemlje radovalo se lakšem poslovanju ili pak lakšem odlasku na odmor.
Ali, radost je bila kratkog vijeka. Već sljedećeg dana došlo je do eskalacije u odnosima između Ahmeta Davutoglua i predsjednika Turske Redžepa Tajipa Erdogana. Davutoglu je iste večeri podnio ostavku.
Od tada su se neke stvari promijenile. Erdogan je prije svega najavio da Turska neće da reformiše svoje antiterorističke zakone. Tako je odbio jedan od glavnih preduslova koji je Savjet Evrope preporučio zemljama-članicama. Desetog maja Evropski parlament je obzanio da se zaustavlja rad na sporazumu o viznim olakšicama. Turski ministar za evropske poslove Volkan Bozkir rekao je da je “izgubio nadu“ da će do sporazuma uopšte doći. To je utisak koji dijele mnogi građani Turske na istanbulskim ulicama.
“Strahujem da u ovom trenutku do dogovora uopšte neće doći“, kaže apotekar Berin Erdi. “I nadam se da to nije dio sporazuma sa EU o izbjeglicama. Nikada ne bi smjelo da se dogodi da izbjeglice budu na stolu kao pregovaračko sredstvo. To je neljudski“, kaže Erdin. “On (Erdogan, prim. red.) radi samo za sebe. Njega ne interesuju vize, on se interesuje samo za to da niko ne dođe do tolike vlasti da može da mu stane na put.“
Kraj dogovora?
Davutogluova ostavka je čini se nagovještaj kraja sporazuma o viznim olakšicama, koji bi Turcima omogućio slobodna putovanja u Evropu. Nacionalistički talas dolazi iz vladajuće Stranke pravde i razvoja . Sporazum o viznim olakšicama ranije je bio planiran kao dio opsežnijeg sporazuma između Turske i EU. Njime bi se omogućilo Evropskoj uniji da izbjeglice koje preko Egejskog mora prelaze u Grčku vrati u Tursku. Tako bi Turska bila “čuvar na kapiji Evrope“.
Burhan Kuzu, jedan od glavnih Erdoganovih savjetnika, zaprijetio je da će u slučaju da Evropa ne uspije da Turskoj ponudi vizne olakšice, Ankara da “pošalje izbjeglice“. Ministar spoljnih poslova Turske Mevlut Čavušoglu jedan je od najvećih kritičara evropskih zahtjeva za reformom antiterorističkog zakona. “To da se nama govori da bi trebalo da reformišemo antiteroristički zakon u vrijeme kada se borimo protiv PKK i 'Islamske države', graniči se sa podrškom terorizmu“, rekao je on početkom sedmice u Beču na sastanku s turskim privrednicima. “Pred takvim zahtjevima nećemo nikada popustiti.“
I listovi bliski vladi u Ankari promijenili su gledište kada je riječ o sporazumu o viznim olakšicama. “Oni koji su zakazali u humanitarnim stvarima, pokušavaju da stvore slabe tačke u borbi Turske s prijetnjama koje za cilj imaju integritet naše zemlje“, piše Ibrahim Karagul iz vladajućoj stranci bliskog lista “Јeni Safak“.
Brige oko “turskog azilantskog talasa“
“Sadašnja definicija terorizma u Turskoj je suviše široka“, ukazuje Ozan Sarkar, direktor privatne firme koja u Turskoj sarađuje s međunarodnim investitorima. “Problem je taj što neko ko je u Turskoj okarakterisan kao terorista, u EU može komotno da podnese zahtjev za azil. Evropska unija pak navodi da Turska mora da se pridržava svojih pravila, dijelom iz straha od turskog azilantskog talasa“, objašnjava Sarkar.
Erdogan najavio da Turska neće da reformiše svoje antiterorističke zakone
Nakon vojnog puča u Turskoj 1980, na hiljade političkih izbjeglica zatražilo je utočište u Evropi. Mnogi i danas žive u Evropi. Sarkar takođe podsjeća na vrijeme pre puča, kada Turcima za najveći broj evropskih zemalja nisu bile potrebne vize. Nakon puča došlo je do promjena.
A otkada je 1995. Turska pristupila carinskoj uniji sa EU, turska vlada je neprestano pokušavala da izdejstvuje popuštanje tih ograničenja. “Naravno da su vizne olakšice važan politički cilj za svakog turskog političara, bez obzira na to ko je na vlasti. Erdogan je stalno naglašavao da o tome pregovara i onda je došao Davutoglu i dospio u centar pažnje“, kaže Sarkar. “Erdogan je poziciji predsjednika dao mnogo više ovlašćenja nego što toj poziciji istorijski pripada“, dodaje Serkar. “On je prvi direktno izabrani predsjednik zemlje. Međutim, on je doprineo ostavci premijera koji će biti biran tek u novembru. A to je neočekivano širenje njegove moći.“