"Јedan mogući život" prva romasirana biografija Nadežde Petrović
Ovim susretom Nadežde Petrović, dok stvara svoje posljednje djelo, sa bliskim prijateljem, srodnom dušom i umjetničkim saborcem, nadomak Prve rezervne bolnice pored Valjeva, u jeku Kolubarske bitke i epidemije tifusa, počinje Ivanka Kosanić roman "Јedan mogući život", prvi u srpskoj književnosti čija je glavna junakinja žena koja je obilježila srpsko slikarstvo 20. vijeka.
- Pokušala sam da između redova te ogromne dokumenarne građe o njenom životu i stvaralaštvu, činjenica zabilježenih u biografijama, studijama, novinskim tekstovima, pismima, zapisima i likovnim kritikama, nagovijestim kakva je zapravo bila Nadežda - kaže niška književnica koja je svoj prethodni roman posvetila Јeleni Dimitrijević, svjetskoj putnici, putopiscu, dobrotvorki, prvoj ženi u srpskoj književnosti kojoj je objavljeno jedno prozno djelo ("Pisma iz Niša o haremima").
Autorka je svoje aluzije i slutnje o Nadeždinoj mogućoj intimi, uplela u fikciju, koju je isprepletala oko poznatih i manje znanih činjenica iz burnog, bogatog, kratkog i tragičnog života slikarke i rodoljuba.
- Vodila je neku vrstu "povišenog života", u svoj posao i poduhvate unosila je tu povišenu energiju, a sa velikom srčanošću zalagala se i za ideale u koje je vjerovala, sporila se sa zlom - objašnjava Kosanićeva, dodajući da je Nadežda sva bila između strasti i prkosa.
Bez obzira na to što se čini da se, poslije jednog vijeka od njene smrti, sve zna o slikarki koja je promijenila čitavo shvatanje umjetnosti kod nas i patriotkinji koja je položila život na oltar otadžbine, najzagonetniji je ostao upravo njen intimni život. U tom dijelu, autorka Nadeždine romansirane biografije, kaže da je u pomoć prizvala fikciju, posebno opisujući odnose sa muškarcima iz njenog okruženja, od kojih je, tvrdi, ključni i najdublji bio upravo sa Brankom Popovićem.
- Nigde se doslovno ne navodi, ali može da se između redova pročita, kako je njihova biliskost bila specifična - priča Ivana Kosanić. - Zajedno su putovali po Evropi, bili su dva srodna bića, ona je pisala kritike o njegovom slikarstvu, a on o njenom. Pišući o tome kako je Nadežda prvi umjetnik koji je kod nas izašao u prirodu, Popović je naziva i našim Kurbeom.
Kosanićeva navodi i jedno svjedočenje po kome je Branko Popović navraćao u Sićevačku koloniju upravo da bi se vidio sa Nadeždom. I njihov posljednji susret uoči slikarkine smrti u Valjevskoj bolnici bio je autentičan, kao i to da je uz veliko Popovićevo angažovanje, prvi put posthumno, u punom sjaju predstavljen opus Nadežde Petrović, na izložbi u Paviljonu "Cvijeta Zuzorić" 1938. godine (tragično će život okončati i ovaj slikar i arhitekta - naći će se na spisku 105 intelektualaca i uglednih građana, koji su bez presude strijeljani, poslije oslobođenja Beograda, ali se time Kosanićeva ne bavi u ovoj knjizi).
Јedan od likova je Ivan Meštrović, sa kojim je Nadežda, kaže Ivanka Kosanić, bila bliska na drugačiji način, nego sa Brankom Popovićem: Oboje su bili prkosni, pružali otpor i protivili se stvarima sa kojima se u svom vremenu nisu slagali. Taj prkos je išao iz dubine talenta, a takvih buntovnika sa razlogom, kao što su bili Meštrović i Nadežda, nažalost, danas više nema.
- Vjerovala je da nju bolest ne može potpuno da slomi - piše, između ostalog, u posljednjem poglavlju "Јednog mogućeg života". - Ali, kada je mahnula Branku, a zatim, gledala kako njegov kamion nestaje kao sjenka u daljini, ona je osjetila neko neraspoloženje, psihičku malaksalost koja se prostire na noge i ruke...
Izvor: Novosti