Nakon pobjede Sirize: Hoće li domino efekat zahvatiti i Balkan?
Koliko će eho partizanskog klasika „Bela ćao“, uz koji su pristalice i članovi Sirize proslavili pobjedu svoje političke opcije i otvaranje nove stranice u istoriji Grčke, kako je to formulisao lider koalicije Aleksis Cipras, doprijeti do drugih dijelova Balkana? Za sada se može reći da su pobjedu Sirize zdušno pozdravili i ljevičari izvan granica Grčke.
Lijevi samit Srbije – mreža koja okuplja ljevičarske organizacije, radnike, studente i teoretičare – pomno je pratio grčke izbore. Miloš Baković Јadžić, član Lijevog samita, kaže da je pobjeda Sirize dobra poruka za novu ljevicu. Ipak, dodaje on, Grčka ima dug kontinuitet borbe za ljevičarske ideje, pa ne treba očekivati da će se nešto slično ovdje desiti preko noći.
„Možda još uvek nije vrijeme za tako organizovanu partiju, ali jeste svakako za jedan lijevi pokret koji bi donio alternativnu politiku. Najvažnije je da se pokaže da postoji iskrena želja da se tamo sprovedu promene i da možemo mi svi u regionu reći da ima smisla taj slogan da je nada pobijedila i da na tim temeljima možemo graditi nešto slično i ovde“, kaže Baković.
Pojedini analitičari i poznavaoci prilika vide pobjedu koalicije radikalne ljevice kao način da se politika koju sprovodi ova koalicija proširi na druge balkanske zemlje.
Filozof Srećko Horvat smatra da je Siriza i prije ove pobjede bila podsticajna za jačanje lijevih alternativa na prostoru bivše Јugoslavije i daje primjer Slovenije, gdje je u parlament ušla mlada stranka Združena ljevica, na čijem je osnivanju bio Cipras.
„Živimo u uslovima globalnog kapitalizma, tako da su i problemi s kojima se suočavamo na svakodnevnom nivou u politici i društvu su problemi koji postoje i u Srbiji i u Hrvatskoj i u Grčkoj. Јedna od prvih mjera koja bi se zapravo već mogla reflektirati i na zemlje Balkana jeste zagovaranje Sirize i njenih ekonomista da se u Evropskoj uniji održi konferencija o dugu, po uzoru na slavnu konferenciju iz 1953. godine u Londonu, kada je Njemačkoj oprošteno 70 posto duga“, ističe Horvat.
On dodaje da je politika borbe protiv mjera štednje, koju zastupa Cipras, takođe nešto što bi se moglo prenijeti na eks-Јu prostor.
S druge strane, Aleksandar Stevanović iz Centra za slobodno tržište smatra da se Grčka i Srbija nalaze u različitim situacijama, te ne vidi ni mesta za ekonomske poteze koje najavljuje Siriza.
„Kod nas su ljevičarske ideje disperzovane na mnogo partija. Rekao bih da i vladajuća stranka ima dosta ljevičarskog u sebi. Tako da ne mogu ekskluzivno da kažem da kod nas nema ljevičarskih ideja u mnogim od stranaka koje su sada na vlasti ili čak u opoziciji. Mi imamo i previše ljevice u mnogim aspektima našeg javnog života“, kaže Stevanović, te dodaje:
„Druga stvar, da biste imali neku starovremensku ljevicu kao što je Siriza, morate imati solidarnost u temelju društva, a kod nas je ona, nažalost, potpuno izumrla. Tako da nije dobar kontekst da biste imali takve stranke.“
Opasnost od "kidnapovanja" Sirize
Sudeći po trenutnom stanju stvari u Srbiji, čini se da se na političkoj sceni zapravo konsolidije samo desnica, koja se okuplja oko Sande Rašković Ivić, liderke Demokratske stranke Srbije.
U međuvremenu, konzervativna naprednjačka vlast, potpomognuta socijalistima, sprovodi restriktivne mjere štednje, privatizacije javnih preduzeća, čemu je prethodilo donošenje kontroverznog Zakona o radu.
No, odgovor parlamentarnih stranaka koje su, barem načelno na levom spektru, nije previše snažan. Opoziciona Demokratska stranka, inače članica Socijalisičke internacionale, i sama je u vrijeme dok je bila na vlasti više naginjala politici centra, pa čak se primicala i desnom spektru.
Novoizabranom premijeru Grčke iz Srbije je među prvima čestitao Aleksandar Vulin, ministar rada i predsjednik Pokreta socijalista, koji se sa Ciprasom u Beogradu sastao krajem prošle godine. Tom se prilikom prvi čovek Sirize vidio i sa liderom SPS-a i šefom diplomatije Ivicom Dačićem, čiji se lijevi politički kredo gubi u konformizmu dnevne politike koja ga održava u čvrstoj koaliciji za mekom desnicom Aleksandra Vučića.
Srećko Horvat upozorava da postoji opasnost da dio stranaka „kidnapuje“ program Sirize.
„Radi se o tome da je, na primjer, Vulin koji je dočekao Ciprasa u Srbiji, ministar u ministarstvu koje je donijelo jedan od najgorih zakona o radu posljednjih godina u Srbiji. Upravo te stranke koje sada slave pobjedu Sirize u praksi provode sve one mjere koje su potpuno u suprotnosti sa točkama programa Sirizinog programa. To je opasno, jer će mnogi sada pokušati iskoristiti Sirizu za vlastite lokalne ciljeve koji, po mom mišljenju, nemaju veze sa pravom lijevom politikom“, objašnjava Horvat.