Nadežda Petrović: Nacionalna misija heroine moderne
Јednodnevni skup okupiće deset eminentnih stručnjaka za oblast moderne umjetnosti iz Ljubljane, Zagreba, Splita, Beograda, Valjeva, Čačka i Novog Sada koji će u svojim izlaganjima prvi put u javnosti predstaviti nova saznanja o životu i djelu Nadežde Petrović sa aspekta istorije umjetnosti, istorije, fotografije i zadužbinarstva, objedinjena u bogato ilustrovanom zborniku radova. Naučni skup se održava u ambijentu gostujuće izložbe "Valjevo – grad bolnica (1914–1915)" Narodnog muzeja iz Valjeva.
Revolucionarno za svoje vrijeme, visokih umjetničkih dometa slikarstvo Nadežde Petrović je avangardnim karakterom ugrađeno u same korjene srpske moderne. Sa djelima u kojima boja poprima samostalnu ekspresivnu vrijednost, ona uvodi srpsku umjetnost u savremene evropske tokove, mada nailazi na nerazumijevanje okoline. Prisutna u javnom životu Beograda, uz nastavnički posao piše kritike, organizuje izložbe i kolonije, budi patriotski duh, učestvuje u ratovima, putuje, slika i fotografiše. Kao pasionirani fotograf, prva je srpska umjetnica koja se kontinuirano bavi ovim medijem. Nadeždin slikarski doživljaj čovjeka i prirode može se pratiti kroz četiri razdoblja: minhensko (1898–1903), koji podrazumijeva građenje ličnog stila; srbijansko (1903–1910), gdje pejzaž i čovjek ostaju centralna tema, a koloristički ekspresionizam dobija prevagu; parisko (1910–1912), u kome ostvaruje sintezu ekspresionističko-fovističke poetike; u posljednjem, ratnom razdoblju (1912–1915), njena slikana vizija oličena je u svedenosti i izrazitom intenzitetu palete, navode organizatori skupa.
Uvijek korak ispred savremenika, Nadežda Petrović je prva u nacionalnoj umjetnosti u potpunosti otkrila slikarsku misiju transponovanja prirode u sliku, i gotovo podjednaku pažnju posvetila angažmanu na nacionalnom i političkom planu. Početak Prvog svjetskog rata zatiče Nadeždu sa bratom Rastkom u Veneciji, gdje se oporavlja od bolesti i iznurenosti usljed učestvovanja u Balkanskim ratovima. Želeći da se ponovo posveti njezi ranjenika, vraća se u domovinu i stavlja na raspolaganje srpskoj Vrhovnoj komandi kao vojna bolničarka. Ratne događaje bilježi na skicama, crtežima i slikama. Provodeći danonoćno vrijeme uz bolesnike u Prvoj valjevskoj rezervnoj bolnici bila jedna od tragičnih žrtava epidemije pegavog tifusa, 1915.
Prepoznajući značaj cjelokupnog stvaralaštva Nadežde Petrović za nacionalnu umjetnost, Pavle Beljanski je kao svojevrstan omaž umjetnici u svoju kolekciju uvrstio četrnaest vrhunskih Nadeždinih djela, kao što su, na primjer, Resnik (1905), Beogradsko predgrađe (1908), Anđa (1906), Guslar (1906), Јaša Tomić (1910) ili Ksenija Atanasijević (1912). Spomen-zbirka je priredila izložbu fotografske zaostavštine "Nadežda Petrović: s obje strane objektiva" autorke dr Јasne Јovanov, koja je gostovala u mnogim gradovima u Srbiji, kao i u Banjaluci, a ove godini nastavlja sa gostovanjima među kojima je i predstavljanje u Modernoj galeriji u Zagrebu.