Sjećanje na nastajanje Republike Srpske (VIDEO)
Prema međunarodnom pravu dobila je sve državotvorne elemente - teritoriju, stanovništvo i organizovanu vlast. Međunarodno priznanje dobila je Dejtonskim mirovnim sporazumom.
Slijedi podsjećanje na ključne istorijske datume.
Stvaranje Srpske počelo je 14. oktobra 1991. kada su srpski poslanici u sazivu Skupštine tadašnje SR BiH preglasani. Predstavnici SDA i HDZ-a preglasavanjem su donijeli donijeli dva akta – Memorandum i platformu kojima je BiH definisana kao suverena, a njena teritorija nedjeljiva.
- Srpski poslanici su napustili zgradu po dogovoru muslimanski i hrvatski poslanici su ostali predsjedavao je zamjenik predsjednika i na taj način su donijeli odluku, izglasali memorandum, kaže Biljana Plavšić, bivša predsjednica Republike Srpske.
Ovaj hrabar korak srpskih poslanika i njihova istorijska odluka da 24. oktobra 1991. godine osnuju Skupštinu srpskog naroda, označio je stvaranje Srpske.
9.i 10. novembra 1991. godine raspisan je plebiscit kada se oko 1.350.000 građana izjasnilo o ostanku srpskog naroda u tadašnjoj zajedničkoj državi. Muslimani i Hrvati nisu priznali rezultat plebiscita, poslije čega su svi srpski poslanici iz svih stranaka u Skupštini BiH nastavili rad u Skupštini srpskog naroda i počeli sa donošenjem akata kojima je konstituisana Republika Srpska. Od desetak konstitutivnih akata koji su ustavnopravna osnova za stvaranje Republike Srpske - dva su najbitnija.
Prvi je Deklaracija o proglašenju Republike srpskog naroda BiH. Republika Srpska nastala je na osnovu univerzalnog prava naroda na samoopredjeljenje, samoorganizovanje i udruživanje. Pravo je svakog naroda, pa i srpskog, govorili su poslanici, da slobodno odredi svoj politički status i da obezbijedi nacionalni, ekonomski, kulturni, socijalni i svaki drugi razvoj.
- Konstatujem da je skupština srpskog naroda u BiH usvojila deklaraciju o proglašenju Republike srpskog naroda BiH dana 9.1. 1992. i proglasila Republiku srpskog naroda BiH kao federalnu jedinicu u sastavu SR Јugoslavije, rekao je tada Krajišnik.
Drugi akt, Ustav Republike Srpske koji je Skupština srpskog naroda Bosne i Hercegovine donio 28. februara 1992. godine.
Samo dan kasnije muslimansko i hrvatsko stanovništvo na referendumu izjasnili su se za nezavisnost. Izlaznost, nakon bojkota Srba bio je 63,7 odsto, čime nije ispunjen zakonski uslov od 66 odsto ili dvije trećine stanovništva. Drugog dana referenduma na Baščaršiji ubijen je srpski svat Nikola Gardović. Ovaj događaj označio je početak troipogodišnjeg krvavog sukoba u BiH.
Potpisivanjem Dejtonskog mirovnog sporazuma, 21. novembra 1995. godine, Republika Srpska međunarodno je priznata. Tokom godina nakon Dejtonskog sporazuma, neke ingerencije Republike Srpske koje su dejtonskim Ustavom Bosne i Hercegovine i njegovim aneksima bile definisane kao nadležnosti entiteta prenesene su na nivo BiH. Tih godina visoki predstavnik nametnuo je i veliki broj amandmana na Ustav Republike Srpske.
Ipak, jedinstvo u donošenju prvog ustava simbol je suštinskog jedinstva koje je, bez obzira na politička opredjeljenja, sačuvalo Republiku Srpsku tokom ovih 26 godina.