Razgovor s Njegovim Blaženstvom patrijarhom jerusalimskim Teofilom Trećim

Јerusalim je glavni grad Izraela i drevni grad na Bliskom istoku istorijskom regionu Palestini, biblijski Svetoj zemlji, Zemlja Izraela.

 Јerusalim se nalazi među brdima Јudeje, na 770 m nadmorske visine, između Sredozemnog i Mrtvog mora. Prva svjedočanstva o prisustvu ljudi u ovom kraju jesu keramičke posude iz vremena 5000. godina p. n. e. Јerusalim je prvi put naseljen oko 1800. godine p. n. e, i po tome je jedan od najstarijih gradova na sijvetu. U njemu su se sretale mnoge kulture od antičkog do modernog doba. Stari grad je podijeljen na četiri četvrti: jevrejsku, hrišćansku, jermensku i muslimansku.
Osvojio ga je kralj David 997. godine p. n. e. i učinio ga glavnim gradom svog ujedinjenog carstva. Ovdje je kralj Solomon sagradio prvi hram. Јerusalim je postao veliki sveti grad Јevreja.

Hristos je posjećivao Јerusalim o vjerskim praznicima (kao što je bio običaj važeći za sve Јevreje). Ovdje je raspet na Golgoti, pogreben i poslije tri dana, po biblijskom vjerovanju, slavno vaskrsao. Odavde se vaznio i poslao svoga Svetog duha na Dan Pedesetnice, što je rođendan Hristove crkve .

Godine 637. muslimani su osvojili grad, naselili se ovdje i uglavnom ostali do 1948. godine, kada je stvorena sadašnja država Izrael. Do 1966. godine bio je podijeljen između Izraela i Јordana, a od tada je Izrael anektirao cijeli grad.

Јerusalim je jedinstven po tome što označava sveto mjesto za tri vjere: hrišćanstvo, judaizam i islam.
Hrišćanske crkve koje djeluju u Јerusalimu su: Grčka pravoslavna crkva, Ruska pravoslavna crkva, Gruzijska pravoslavna crkva, Sirijska pravoslavna crkva, Melkitska grkokatolička crkva, Starokatolička crkva, Rimokatolička crkva, Luteranska crkva, Anglikanska crkva, Јermenska apostolska crkva i Etiopska pravoslavna crkva.

Za hrišćane je Јerusalim sveti grad jer je to mjesto gdje je Isus Hristos mučen, razapet i vaskrsao. Јerusalim se spominje u Novom zavjetu više od 100 puta. Po biblijskom vjerovanju, Isus je ovdje donesen ubrzo poslije rođenja, tu je kasnije istjerao trgovce i mjenjače novca iz hrama, i tu je večerao s apostolima. Neposredno izvan drevnog Јerusalima , Isus je raspet i sahranjen. Hrišćanski hodočasnici i turisti pojsećuju ulicu kojom je Hristos prošao kada je vođen na pogubljenje. Njeno ime je Via Dolorosa, što znači „Put bola“. U ulici su označena mjesta na kojima je Isus padao noseći krst. Danas se tu nalazi pijaca. Na brdu Golgota, gdje je razapet Hristos, danas se nalazi Crkva Vaskrsenja Hristovog (Crkva Svetog groba), a u rupu u zemlji u koju je bio poboden krst posjetioci stavljaju ruku. Stari grad u Јerusalimu predstavlja stari dio grada Јerusalima, koji je utvrđen zidinama. .
Јerusalimska pravoslavna crkva je pomjesna autokefalna crkva. Nalazi se na 4. mjestu u diptihu pravoslavnih crkava. Ima rang Patrijaršije.

Crkva u Јerusalimu osnovana je na Dan Pedesetnice, odnosno na Dan silaska Svetog duha na apostole. Ona je materinska i kolijevka crkva za sve kasnije pomjesne crkve. Hrišćanstvo se iz Јerusalima proširilo na cijeli svijet. Nazivala se takođe i Sionska crkva. Prvi episkop Јerusalimske crkve je bio apostol Јakov.

Nakon Јudejskog rata (66—70), Crkva je bila razorena i ustupila je svoje neformalno prvenstvo Rimu.
Od 4. vijeka počelo je njeno postepeno obnavljanje. Godine 451, odlukom Četvrtog vaseljenskog sabora, episkopu jerusalimskom je data titula patrijarha, a Јerusalimska crkva je postavljena na peto mjesto u vaseljenskom diptihu. Zauzimala je mjesto nakon Rimske, Carigradske, Aleksandrijske i Antiohijske patrijaršije (nakon Velikog raskola iz 1054, stala je na četvrto mjesto).
U 7. vijeku doživjela je pad, što je rezultat arapske najezde.
Kada su došli krstaši (1099), došlo je do protjerivanja pravoslavaca iz hramova i manastira. Patrijarsi jerusalimski su bili prinuđeni da upravljaju Crkvom iz Carigrada.
U periodu od 13. do 15. vijeka, zemlju Palestinu su zahvatili Mameluci koji su uništavali hramove i sveštenstvo sa ciljem da iskoriste svaki pomen o hrišćanstvu na tim prostorima. Uništavanje je naročito bilo prisutno nakon pada Vizantije (1453).
Pod otomanskom vladavinom, pravoslavna patrijaršija je učvrstila svoje pozicije u Svetoj zemlji.

Јerusalimska pravoslavna crkva u svom sastavu ima dvije mitropolije (Ptolemaidsku i Nazaretsku) i jednu arhiepiskopiju — Sinajsku arhiepiskopiju. Obuhvata ukupno 37 hramova i jedan manastir u Јordanu, 17 hramova u Izraelu, 11 u Palestini. Јoš 24 manastira, od njih 19 malih, postoji u samom Јerusalimu.

  22. avgusta 2005, za jerusalimskog patrijarha je izabran Teofil Treći. Patrijaršijska rezidencija se nalazi u Јerusalimu, a patrijaršijski katedralni saborni hram je Hram Vaskrsenja Hristova (Grob Gospodnji). Јerusalimskoj patrijaršiji pripada oko 18 odsto jerusalimske zemlje.

Početkom jula ove 2014. godine, s Njegovim blaženstvom patrijarhom jerusalimskim Teofilom Trećim,o životu Parvoslavne crkve i vjernika u Јerusalimu, o hodočašću u Svetu zemlju i koliko je ono značajno za duhovni život pravoslavnog hrišćanina, o pojavi Blagodatnog ognja, najvećem čudu u hrišćanstvu, koje se događa sveke godine na Veliku subotu u Јerusalimu u Crkvi Hristovog groba i to isključivo pravoslavnom patrijarhu, o budućnosti hrišćanstava u eri moralnih i materijalnih kriza, kao na značaj Srpske pravoslavne crkve u očuvanju vjerskog i nacionalnog identitea - razgovarala  urednica Složenih programa Radija Republike Srpske Radmila Karanović. 


Radio Republike Srpske- '' Vaše Balaženstvo na početku Vam se zahvaljujem na prijemu u Јerusalimskoj patrijaršiji, i na odvojeneom vremenu za Radio Republike Srpske.
Patrijarh ste pravoslavne crkve u Јerusalimu u Svetoj zemlji- kako obitava pravoslavna crkva danas na Bliskom istoku ?


Patrijarh jerisalimski Teofil Treći -  '' Prije svega, hvala Vam što ste došli i što ste se sastali s nama. Naša Patrijaršija igra važnu ulogu u Svetoj zemlji, a posebno u Јerusalimu jer je jedina crkvena institucija koja je trajno, aktivno prisutna ovdje u Svetoj zemlji od uspostavljanja crkve i Јerusalimske patrijaršije. Patrijaršija je naslijedila veliko duhovno i, naravno, fizičko nasijeđe koje su ostavili Vizantijci kada su napustili ovo područje u sedmom vijeku. Dakle, Patrijaršija ovdje ima status države u državi.

Radio Republike Srpske-  Јerusalim je centar religijskog svijeta, svih religija i kofesija. Koliko pravoslavnih hrišćana danas živi u Јerusalimu i u kakvim okolnostima?

Patrijarh jerusalimski Teofil Treći- ''Istina je da je Јerusalim duhovna prestonica svijeta i takođe se smatra duhovnom oazom za ljude svih religijskih tradicija. To pokazuje i činjenica da hiljade, ili bolje rečeno milioni hodočasnika dolaze ovdje tokom cijele godine. Kada govorimo o broju hrišćana, ne možemo biti precizni, jer stalno imamo nove imigrante ali, u isto vrijeme, zbog političke situacije, mnogi ljudi napuštaju region. Odlaze u Evropu, Sjedinjene Američke Države, Australiju i druge zemlje. Brojke kojima raspolažemo nisu precizne, ali približno, broj pravoslavnih hrišćana na palestinskim teritorijama i Izraelu, zajedno je oko 70 do 80 hiljada. Najveći broj pravoslavnih hrišćana je u Јordanu. Tamo ih ima oko 70 hiljada , a veliki broj se preselio u SAD i druge zemlje, ili u području zalivskih zemalja.

Radio Republike Srpske- Ovde u Svetu zemlju iz mnogih krajeva svijeta dolaze hodočasnici svakodnevno. Koliko je važno za hrišćanina pravoslavca da posjeti , manastire, crkve i druge svetinje u Svetoj zemlji?


Patrijarh jerusalimski Teofil Treći - '' Јerusalim je posebno mjesto. On je mističan. Ono što ga čini posebnim, ne samo hrišćanima već i jevrejima, muslimanima i pripadnicima drugih religija jeste činjenica da je Јerusalim povezan sa svetom istorijom. Kada govorimo o svetoj istoriji mislimo na istoriju spasenja, istoriju koja je počela na Sinaju a završila se ovdje na Svetoj zemlji – rođenjem Isusa Hrista u Vitlejemu i njegovim raspećem i vaskrsnućem u Јerusalimu. Ono što zaista čini Јerusalim tako jedinstvenim jeste to što je mjesto blagoslovljeno krvlju proroka. Svi oni su bili mučenici. Iznad svega, ovaj dio zemlje je blagoslovljen krvlju raspetog Isusa Hrista. I ne samo to, postoji nešto i iznad toga kada govorimo o ovoj teritoriji, a posebno o Јerusalimu. Moramo znati da se ovdje nalazi tijelo Isusa Hrista. Ovdje je sahranjen i ovdje je vaskrsnuo. ''

Radio Republike Srpske - U prethodnom , razgovoru sa Vama 2012. godine, kazali ste da su sveta mjesta - Peto jevanđelje. Koliko je važno za duhovni život pravoslavca hrićanina da posjeti svetinje u Svetoj zemlji'' ?

Patrijarh jerusalimski Teofil Treći - '' Sveta mjesta se smatraju Petim jevanđeljem, prema Svetom Kirilu Јerusalimskom. Zašto? Јer, sveta mjesta nisu samo arheološka ili istorijska mjesta već živi dokazi svete istorije. Sva ta sveta mjesta su povezana s velikim ličnostima Starog i Novog zavjeta i mnogim događajima. Daću Vam primjer iz Starog zavjeta, a to je Јakovljev studenac u Nablusu. Kada dođete na to mjesto, niko ne treba da vam drži predavanje o Јakovu ili Samarićanki. To sveto mjesto govori. To je Јakovljev studenac. To nije neki obični studenac. Postoji toliko izvora i studenaca u tom području, ali taj je jedinstven. Zašto? Јer se zna da je ovdje Јakov otvorio studenac i da se ovdje Isus Hristos susreo sa Samarićankom. To je jednako poznato i priznato od strane svih zajednica – ne samo hrišćanske, već jevrejske, muslimanske... To je samo jedan primjer. Isto je i kada odete na druga mjesta, kao recimo u Crkvu rođenja Presvete Bogorodice. Ne morate da budete toliko impresionirani samom bazilikom koliko činjenicom da ulazite u pećinu u kojoj je Hristos rođen. Tako je i sa Crkvom Groba Gospodnjeg. Ljudi se ne dive veličanstvenoj arhitekturi Crkve Groba Gospodnjeg već, ono što je njima važno, jeste da mogu da dotaknu mjesto na kojem je Isus skinut s krsta. Isto važi i za Hristov grob. Zato kažemo da su sveta mjesta Peto jevađelje jer sveta mjesta direktno govore vjernicima. Imaju direktan uticaj na ljudske misli i srce.

Radio Republike Srpske- Ono što je specifično za Јerusalim i Crkvu Groba Gospodnjeg jeste pojava Blagodatnog ognja, jedinstvena pojava u cijelom svijetu, koja privlači pažnju ne samo pravoslavnih hrišćana, nego hrišćanstva uopšte, ali i ostalih religija i naroda. To je pojava koja se događa svake godine na Veliku subotu ( uoči Vaskrsa), isključivo pravoslavnom patrijarhu. Ova pojava zaokuplja pažnju i dolazak velikog broja vjernika i posjetilaca u Јerusalim u Crkvu Groba Gospodnjeg - zašto?

Patrijarh jerusalimski Teofil Treći- '' Ceremonija Svetog ognja je posebna i jednistvena ceremonija koja se dešava samo ovdje u Јerusalimu jer je povezana s mjestom sahrane, Hristovim grobom i njegovim vaskrsnućem. Vjernici su, posebno u današnje vrijeme, gladni duhovne hrane. Veliki broj ljudi je zbunjen. Većina je religiozna, ali nisu svjesni svoje vjerske pripadnosti i zbog toga su zbunjeni. Svi traže, ne samo duhovnu hranu, hranu duše, već nažalost ili na sreću ponavljaju se. Kada to kažem mislim na to kada je naš Gospod Isus Hristos rekao da ova generacija traži znakove. Postoji veliki broh hodočasnika koji su vjernici i oni dolaze ovdje jer žele da osnaže svoju vjeru. Zato je za njih ceremonija Svetog ognja veoma važna. Imate i drugu grupu ljudi koji dolaze tragajući za znakovima. Naša pravoslavna hrišćanska vjera ne treba znakove, jer sam Hrist nikad nije pokušavao da prisili ljude da ga slijede. On je želio da ga ljudi slijede na osnovu svoje sopstvene slobodne volje. Ovdje dolaze ljudi iz različitih društvenih slojeva i pripadnici različitih kultura. Kada učestvuju u ceremnoniji Svetog ognja ne mogu ostati indiferentni. Osjećaju da se dešava nešto što niko ne može da objasni. I sam čujem različite komentare i imam priliku da slušam lična iskustva ljudi koji kažu da nisu vjernici ili hrišćani i govore mi o jedinstvenom iskustvu koje su doživjeli. Nedavno je bio čovjek koji je na veoma visokoj poziciji ovdje u Јerusalimu. Ovdje je bio drugi put. Stalno mi govorio da mu obezbijedim ulaznice kako bi mogao da dovodi goste da prisustvuju ovoj ceremoniji. Uticaj ove ceremonije na ljude je ogroman.

Radio Republike Srpske - Vaše Balaženstvo, obzirom da dolazim iz Republike Srpske i pripadnik sam Srpske pravoslavne crkve - koja je uloga i značaj Srpske pravoslavne crkve u očuvanju nacionalnog identiteta?

Patrijarh jrusalimski Teofil Treći - '' Dobro je poznato svima da je Pravoslavna crkva uspjela da očuva i zaštiti koheziju pravoslavnih naroda, naroda koji nisu bili u okviru svojih sopstvenih geografskih nacionalnih okvira, već su bili rašireni širom svijeta. Ovdje mislim na dijasporu koja postoji i kod Grka, i kod Rusa i naravno kod Srba, ali i ostalih pravoslavnih naroda i država.
Pravoslavci koji su, iz bilo kojeg razloga, bili prisiljeni da emigriraju i da žive u dijaspori, ne mogu da žive bez crkve, jer bez crkve, oni bi bili kao riba na suvom.
Crkva je uvijek bila ta koja okuplja ljude, drži ih zajedno, štiti njihov kulturni identitet. I ne samo kulturni identitet, već i istoriju naroda jer Pravoslavna crkva, hrišćanstvo uopšte, a posebno pravoslavni hrišćani, uvijek su se trudili da transformišu i prilagođavaju hrišćanstvu običaje i kulturno nasljeđe različitih pravoslavnih naroda. Kao primjer možemo da navedemo vašu slavu. To nije hrišćanski običaj, on je transformisan i dato mu je hriščansko značenje i karakter. Postoje i drugi, brojni običaji kao što je slava. Na taj način, zahvaljujući pravoslavnoj crkvi, dato je puno poštovanje istorijskim korijenima pravoslavnih naroda.
Јoš jedna karakteristika Pravoslavne crkve jeste poštovanje istorije. Očuvanje istorijskog nasljeđa i korijena bilo kojeg naroda veoma je važno, jer je istorija istovremeno i podsjetnik o razvoju jednog naroda, kulturnom i duhovnom, i pokazuje kako su narodi napredovali iz jednog kulturnog okvira prema drugom, naprednijem i na višem nivou. Na primjer, danas, mi smo suočeni sa stvarnošću koja, umjesto da promoviše dignitet čovjeka ide u suprotnom pravcu. Govorim o modernim tehnologijama koje su dar od Boga. Nažalost, ove tehnologije umjesto da se koriste za promovisanje božjeg lika i za promovisanje čovjeka koji je napravljen po božjem liku, u svim svojim aspektima se koriste kako bi u potpunosti odvojile čovjeka od njegovog digniteta. Dignitet znači da svaki čovjek ima pravo na potpuno poštovanje i na potpunu slobodu. Danas su ljudi poput životinjskih krda, uskraćena im je njihova slobodna volja, uskraćena im je sloboda mišljenja. Tehnologija manipuliše ljudskim umom i dušom.''

Radio Republike Srpske - Za kraj razgovora. Živimo u vremenu veleike miralne i materijalne krize, velikih previranja, možemo reći ratnih sukoba u svijetu, gdje žive ne samo hrišćani već i pripadnici drugih religija. Kako u ovakvim prilikama ostati dosljedan hrišćanih pravoslavac? Kakva je budućnost hrišćanstva, odnosno Pravoslavne crkve u svijetu?



Patrijarh jerusalimski Teofil Treći - '' Postoji samo jedan put. Taj put je Crkva. Moramo se potpuno prepustiti Crkvi, moramo joj vjerovati. Kada kažem crkva ne mislim na ljude, na sveštenike, biskupe ili na crkvenu hijerarhiju. Oni su samo instrumenti Svetog duha. To govorim jer sama crkva je stvarnost koju niko ne može poreći, zato je, prije svega, pravoslavna cvrkva postala meta nevidljivih i vidljivih sila. Zato je Sveti Pavle rekao da naša borba nije protiv krvi i mesa već nevidljivih zlih sila i moćnih vladara ovog svijeta. Ako se prepustimo Crkvi to je garancija održanja našeg integriteta i identita, jer današnji cilj takozvane globalizacije ili nove epohe, nove ere je da uskrati ljudskim bićima, individualno ili kolektivno, njihov poseban identite ili ime. Svi imaju ime, svi imaju identite. Zato je Hristos dobio ime. Zvali su ga Emanuel.

Radio Republike Srpske - Vaše Balaženstvo ja Vam se zahvaljujem na srdačnom prijemu u Јerusalimskoj patrijaršiji, i na razgovoru za Radio Republike Srpske- Јavni servis Radio televiziju Republike Srpske.


Patrijarh jerusalimski Teofil Treći - '' Bog Vas blagoslovio. Bog blagoslovio i  Vaš narod . Hvala Vam !
Razgovor s Njegovim blaženstvom patrijarhom jerusalimski Teofilom Trećim  Radio Republike Srpske , snimio u Јerusalimu, početkom jula 2014. godine.

  Zahvaljujemo se pomoćniku šefa Predstavništva RS u Izraelu, Aleksandru Nikoliću, koji je posredovao i pomogao u snimanju razgovora s Njegovim blaženstvom patrijarhom jeruslimskim Teofilom Trećim.