„Tamo daleko“

Grci-Krfljani i francuski vojnici na Krfu čudili su se Srbima: „Kakav je to narod, umiru, a pjevaju!“ U sedam velikih logora u kojima je srpska vojska bila razmještena na Krfu, umiralo se, ali i orilo od pjesme i igrana su i kola. U pjesmi „Tamo daleko“ srpski vojnici boluju za Srbijom, svojim selom, svojom dragom, čeznu „za daleku varoš Beograd“, za „mladost koja prolazi i život bijedni“. U jednoj verziji pjesme vojnik čezne za majkom, za cvijetkom iz mladosti, poziva dragu da ga voli... Daleko od mora je i cvijeće i sreća njegova, Dunav, Drina, Đetinja, Kolubara, Drim... Јedan vojnik se sjeća crkvice u kojoj se vjenčao a koju je okupator srušio... Sjeća se svoje ikone, slave, Veljkovog grada „daleko od mora“... On je daleko, i Krf i Srbija jedno od drugoga...Šumadija je bila “klasična” Srbija. U nju su dinarci, oštri i ljuti kao crnogorsko-hercegovački kamen s koga su stizali, ulazili kao u postelju, da se odmore od muka koje su preživjeli, i kao u plodnu njivu, u kojoj je uvijek imalo šta da se radi i od čega da se živi. Šumadija ih je pripitomljavala, ali u njima nije ubijala ustaničku budnost-samo joj je dodavala svijest o opštem, “pijemontskom”, svesrpskom. Do juče plemenski autistični, Srbi sa dinarskih planina u Šumadiji postajali su državotvorni Srbijanci: nije nimalo čudno da je tu počelo 1804. a nastavilo se 1815. Da smo, šumadijsko kolo igrajući, dočekali 1867, kad je knez Mihailo primio ključeve Beograda od turskih okupatora, i 1878, kad smo postali nezavisna država, i 1912, kad smo osvetili Kosovo, i 1918, kad smo se vratili sa Solunskog fronta, kao pobjednici (čija elita, na nesreću, nije umjela da pobjedu sačuva, nego ju je utopila u “jutopiju”). Šumadija je, svojom ljepotom, bila stub velikog hrama svetosavskog naroda i tvrđava za odbranu identiteta. Zato je Brozovi komunisti nisu voljeli, i zato su je marginalizovali i rugali joj se, zovući njene solunce “solunašima” i buncajući o “velikosrpskom hegemonizmu”. U Prvom svjetskom ratu, srpski vojnici, vojvode i kralj, bili su česta inspiracija ne samo kompozitorima, pjesnicima i slikarima. Kapelnici vojne muzike bili su takođe oduševljeni svojim komandantima. Pomenimo samo Biničkog, Pokornog, Radosavljevića, Paunovića, Matejovskog. Bili su oni muzičari i odani vojnici koji će do kraja života ostati u srpskoj vojsci, a kasnije i jugoslovenskoj. Bez obzira što srpskim vojvodama, pa i Mišiću, „nije bilo do pjesme“, njihovi oficiri i vojnici u vrijeme primirja, kao i u najžešćim borbama, govorili su stihove o svojim neuništivim i nepobjedivim komandantima „koji ratuju još od Kosova“. Pjevali su i svirali, makar uz frulu, sve do pobjede, svoje nostalgične pjesme iz otadžbine ili one stvorene tu, na borbenom položaju-Kajmakčalanu, Ceru... A onda, ta bi se pjesma prenijela i na veliki Vojni orkestar kraljeve garde i zazvučala pobjednički i trijumfalno. U Balkanskim i Prvom svetskom ratu, čuo se „Miletićev marš“, „Marš 32. klase“, „Marš generala Lešjanina“ i drugi, koje su izvodili svi orkestri srpske vojske. U Velikom ratu, kako su Francuzi nazivali Prvi svjetski rat, stvoreno je mnogo marševa koji su često bili posvećeni kralju Petru, prijestolonasljedniku Aleksandru i vojvodama: Putniku, Stepi, Mišiću i Bojoviću. Ali i pukovnicima, kapetanima i vojnicima. Najčešće su autori ovih marševa, za teme svojih djela, uzimali motive iz Šumadije, Vojvodine, Bosne, južne Srbije - i obrađivali ih u formi i tempu marša. „Solunsko kolo“ asociralo je na pobjednički rat Srba, kraljeva srpskih, vojvoda. A to je takođe bilo nepoželjno. Na prvim objavljenim notama ovoga kola piše „Srpskoj gimnaziji-Dom nauke“. Kompozitor je očigledno ovo djelo posvetio Srpskoj gimnaziji u Solunu koja je u to vrijeme postojala i radila. „Solunsko kolo“ zvuči šumadijski razigrano i italijanski nježno. “Solunsko kolo”, snimljeno je sedamdesetih godina. Kompoziciju je potpisao Italijan De Sarno i to u formi kola, a ne pjesme sa stihovima. To je olakšalo situaciju. Naime, ovaj snimak je ponekad emitovan na radiju. Јer, u kolu nema stihova koji govore o ljubavi prema Srbiji, srpskim seljacima, svešteniku i krsnoj slavi, vojvodama. A to je bilo zabranjeno. I dugo je tako bilo. Kompozitor De Sarno vratio se u Perast da na kraju života bude bliže moru i rođenoj Italiji. Ali i da pogleda u brda knjaza Nikole i u duši ponovo sretne “Balkansku caricu”. Umro je 1937. u Perastu. Žarko Petrović je napisao: „Kada čujem izvođenje “Solunskog kola”, osjećam igru rata i života, vidim slijepog ratnika Šopalovića i staru crkvu u Mačkatu. Vjetrovi, kiše i snijegovi Kajmakčalana miješaju se sa blagim zlatiborskim suncem. Tako Srbima stižu rat i sloboda: olujno i sunčano.”