“Bor cara Dušana”

Grad Nerodimlje odavno pokriva trava, a “Bor cara Dušana” prkosi vremenu više od šest vijekova i podsjeća na zlatno doba srpskog carstva. Na seoskom groblju, u porti crkve Svetog Arhanđela, u centru Gornjeg Nerodimlja, osam kilometara od Uroševca, nalazi se bor star više od šest stotina godina. Legenda kaže da ga je zasadio car Dušan. Učinjeno je to na mjestu gdje se nekada nalazio veliki park i ljetnikovac Dušana Silnog. Pamti ta starina vladavinu Nemanjića, vrijeme kad je Srbija bila najmoćnija država na Balkanu. Stoji uspravno poslije tolikih vijekova i podsjeća da tu nekada beše srednjovijekovni grad Nerodimlje, koga danas pokriva trava, a nekad je bio omiljeno svratište krunisanih glava, i u kome su se nalazili dvorska palata, crkva i gradska kuća sa trgom, okruženi utvrđenjima Pauni, Svračim i Petrič. Svojim gorostasnim izgledom i ljepotom, po kojoj teško da ima sebi ravnog, ovaj junak naše priče briše svaku sumnju u to da ga je zasadila ruka cara Dušana, za koga kažu da bijaše neobično razvijen, za glavu viši od svojih savremenika i proslavljen u borbama, kojima je proširio granice srpskog carstva. Srodnici carskog bora neprikosnoveno vladaju po visokim, strmim i stjenovitim vrhovima, tamo gdje sem žbunja i trave drugog rastinja nema. Nazivaju ih “munike” i oni su starosjedioci Balkana. Odatle se nisu selili i ima ih još samo na južnom dijelu Apeninskog poluostrva. Iako rast u najsurovijim uslovima, gdje se godišnja doba mijenjaju i u toku jednog dana, na Šari, Prokletijama i Mokroj gori, dostognu visinu i do 30 metara. Za razliku od njih, carski bor raste na svega 630 metara nadmorske visine. Umjesto da se probijaju kroz pukotine u stijeni, njegove žile su u zemlji. Biće da je zbog toga ovaj plemenitaš, što je inače rijetkost za ovu vrstu, izrastao 23 metra sa ogromnim deblom obima 4,6 i krunom od 15 metara. Razbaškario se na gotovo dva ara zemlje. Iako je proglašen spomenikom prirode, ne može se pohvaliti da su ga ljudi oduvijek mazili i pazili. U vrijeme kad nije bilo struje, a i svijeće bijahu privilegfija bogatih, stanovništvo je za osvjetlenje koristilo luč. Što bi se mučili i po nju išli ušumu, kad su je imali na dohvat ruke. I tako, luč po luč, nastala je na stablu golema “rana”, visoka 2,5 i široka 1,5 metar. Da bi ga zaštitili od bolesti i štetočina vidali su mu rane u dva navrata, 1937. i ponovo 1988. godine. I tako i dalje, u hladu starog bora, u porti crkve Svetog Arhanđela i dalje se okupljaju i saboruju vjernici, čuvajući svoju vjeru i običaje.