Usečni dani i sirovari

Danas je usečni dan. Tako se, po srpskom narodnom kalendaru, naziva onaj sedmični dan tokom godine u koji je bio veliki praznik Usekovanje. Usekovanje je, po hrišćanskom učenju, jedan od petnaest velikih praznika, koji se slavi 11. septembra. U koji dan padne ovaj praznik; a 2017. je bio u ponedjeljak, taj dan je do sledećeg Usekovanja varovni ili usečni dan, a od sledećeg Usekovanja, koje će biti u utorak (11. septembra 2018.), usečni varovni dan u sedmici će biti nedjelja (do Usekovanja 2019., itd. Usečnih ili nasečenih dana, koji se ubrajaju u posebnu i po strogosti naglašenu vrstu varovnih dana, po vjerovanju, valjalo se uzdržati od određenih poslova, kako muških tako i ženskih, što se u Hercegovini smatralo neophodnim radi zaštite od zvijeri i miševa. U slovenskoj mitologiji svaki dan u sedmici je bio posvećen određenom božanstvu, personifikovanom u tom danu (četvrtak gromovitom Perunu, nedelja Dažbogu, utorak Provu, petak boginji Makoši - poznatoj i pod imenom Sveta Pjatnica (Petka), kao što su ponedjeljak i srijeda bili dani Svetog Ponedjeljka i Svete Srijede. U srpskom narodu se do danas očuvalo vjerovanje da je najteže oprostiv grijeh počinjen u srijedu, jer, za razliku od Svete Petke (slovenske Mokoši) i Svete Nedjelje, nigdje ne postoji hram Svete Srijede, gdje bi se čovek mogao ispovijediti i za sagriješenje otkupiti. Јedini sedmični dan u nedjelji koji nema slovenski naziv je subota (naziv je uzet od Јevreja, odnosno Asiraca), jer je to kod naših predaka bio dan veoma zlog božanstva čije se ime nije smjelo pominjati (tabu imena), da se ono, odnosno zlo koje njime dolazi, ne bi prizvalo. Ovo zlo božanstvo je imalo i sedmicu koja mu je bila posvećena, što se kod nas očuvalo u nazivu bezimena nedjelja (treća nedjelja u vaskršnjem postu). Običaj da naselje obilaze povorke sirovara je u najpunijoj svježini očuvan u jugoistočnoj Srbiji. Sirovari su povorka neženjenih mladih ljudi, koju u svim kućama rado primaju, jer oni, kako se vjerovalo, donose očišćenje rastjerujući sve ljudima nenaklonjene sile (tzv. „karakondžule“, zle duhove) koje nanose štetu ljudstvu, usjevima i stoci. Zato su ponegdje, kao u selima Gornje Pčinje, cijele novogodišnje noći kuće bile otvorene kako bi sirovari mogli da uđu nesmetano. Donedavno je za njih spreman i poseban obredni hljeb - sirovarski kravaj. Sirovari se uglavnom ne maskiraju, kao što to čine koledari, ali, poput ovih, nisu ništa manje bučni. Naziv su dobili po igračkom pripjevu „Sirovo-burovo!“, koji uzvikuju uz zaglušnu galamu, dopunjenu bukom zvona, klepetuša i čegrtaljki, lupnjavom tojaga i zveketom konjskih i volujskih potkovica, vukući ih nanizane na užetu. Tamo gde se maskiraju, kao ponegdje oko Leskovca i Bujanovca, uparade se u svatovskom sastavu: „snaška“, koja nosi „kopilče“ (u stvari lutku načinjenu od lejke), „mladoženja“, „starejko“, „svekrva“ itd. U grupi je uvek neparan broj sirovara, od sedam do jedanaest, jer se vjeruje ako ih je paran broj da bi parnjak (ne zna se koji) te godine umro. Nikad se svi istovremeno ne pojavljuju - da ne bi bili izbrojani, te se u pokretu stalno premještaju, skrivajući se i pojavljujući iznenada, što daje posebnu živost povorci.