Manastir Tvrdoš

  Prema narodnom predanju, zapisanom u Tvrdoškom pomeniku u 17. vijeku, manastir su, u 4. vijeku, podigli Vizantijski car Konstantin i njegova majka, sveta carica Јelena. Ovo je potvrđeno i nedavnim arheološkim iskopavanjima. Pronađene su dvije vizantijske grobnice, koje su tada bile prizidane uz crkvu, a smatra se da pripadaju 5. ili 6. vijeku. Dio manastirskog poda urađen je u staklu, tako da se, kroz „prozore“ na podu, vide te grobnice, kao i temelji prastare crkve.

  Prva crkva najvjerovatnije je postradala u 6. vijeku, najezdom Avara na Dalmaciju, kada je porušena do temelja.

  Prema narodnom predanju manastir je, početkom 14. vijeka, obnovio i proširio srpski kralj Milutin, što je potvrđeno i arheološkim iskopavanjima. Pronađena su četiri stuba, koja drže kube i četiri kamena prstena, Bogorodičino kolo ili AMVON.

  Poslije kralja Milutina, Manastir je više puta obnavljan, a najveću obnovu doživio je 1508. godine, u vrijeme mitropolita Visariona. Tada je cijela Crkva živopisana i oslikana. Iz tog doba je sačuvana freska na kamenu gdje se vidi majka Božija i malo oreola Hristovog. To je scena skidanja Hrista sa krsta.

  Tvrdoš je, kasnije, još nekoliko puta rušen i obnavljan, a najveće stradanje pretrpio je 1667. godine, kada je bio veliki zemljotres u Dubrovniku i Stonu.

  Poslije zemljotresa, manastir Tvrdoš obnovio je sveti Vasilije mitropolit hercegovački i čudotvorac tvrdoški i ostroški. On je obnovio sve konake, manastirsku riznicu manastirske podrume. Od 1639. do 1651. godine, u manastiru Tvrdoš bila je i Mitropolija. Vrijeme svetog Vasilija najzlatniji je i najsjajniji period Tvrdoša.

  Zbog rata između Mlečana i Turaka, Sveti Vasilije bio je primoran da se povuče u Onogošt, današnji Nikšić, gdje je premjestio i Mitropoliju. Kasnije se povukao u Ostroške stijene, gdje se podvizavao do svog predstavljenja Gospodu.

  Krajem 17. vijeka, u jeku rata između Osmanlijskog carstva i Mletačke republike, Mlečani su srušili Manastir do temelja, Crkvu i sve pomoćne zgrade. Tvrdoški monasi prešli su u Herceg Novi, gdje su osnovali Manastir Savinu. Odnijeli su sa sobom i riznicu Manastira Tvrdoš. Ona se i sada nalazi u Manastiru Savina.

  Nepunih 300 godina Manastir je bio pust, sve do 1926. godine, kada ga je obnovio bogati Hercegovac Nikola Runjevac, koji je živio i radio u Americi. On je dao sredstva da se Crkva obnovi, po uzoru na onu iz doba kralja Milutina i da se sagradi mala kuća.

  Od 1956. do 1989. godine Manastir je, ponovo, bio pust. Godine 1989. Georgije Mirković, iguman ostroški, postao je iguman tvrdoški. Njegovim dolaskom, počela je obnova Tvrdoša. Pokrio je crkvu bakrom i kuću crijepom.

  Građanskim ratom u BiH, 1992. godine, na tada upražnjenu Eparhiju Zahumsko-Hercegovačku i Primorsku, došao je vladika Atanasije, zajedno sa jeromonahom Grigorijem, današnjim vladikom hercegovačkim.Njihovim dolaskom počela je obnova monaškog života u Tvrdošu, kao i opšteduhovnog života u Eparhiji Zahumsko- Hercegovačkoj.

  Sjedište Eparhije prešlo je iz Mostara u Manastir Tvrdoš, gdje se i danas nalazi. U periodu od 1998. do 2004. godine, urađen je živopis Manastira. Ikonostas je poklon Grčke crkve.

  Svetinje, koje Manastir Tvrdoš čuva, su: desna ruka Svete Јelene Anžujske (majke Svetog kralja Milutina i Dragutina), dio moštiju Svetog Јoasafa ( jedan iz posljednje loze Nemanjića, podigao je velike meteore u Grčkoj, na stijenama) i dio Časnog krsta na kome je Hristos bio razapet.

  Bratstvo Manastira Tvrdoša čini deset monaha, zajedno sa igumanom, ocem Savom i vladikom Atanasijem.

  U Tvrdošu proizvode vino i med, a počeli su i obnovu maslinjaka.

Tatjana Marjanović