Kupujemo li GMO hranu? (VIDEO)
Od 81 kontrolisane parcele soje, na osam ih je utvrđeno prisustvo genetski modifikovanih organizama. GMO zasadi na dva i po hektara površine pronađeni su na području Doboja i odmah su uništeni. U kontrolu 82. parcele zajedno sa inspektorima krenula je i naša ekipa. Da li je riječ o GMO parceli, prvo se utvrđuje brzim testom.
- Ukoliko brzi test pokaže prisustvo genetskih modifikacija tada se vrši službeno uzorkovanje u ovlaštenoj laboratoriji za ispitivanje, rekla je Dušanka Makivić, portparolka Republičke uprave za inspekcijske poslove Republike Srpske.
Tržište sjemenom u Srpskoj stavljeno je, kažu inspektori, pod kontrolu. GMO na domaće oranice dolazi kada poljoprivrednici odluče da umjesto sjemenskih, posiju merkantilne žitarice, u kojima je GMO donekle dozvoljen. Samo dokumentacija o kupovini sjemena u ovlaštenoj poljoprivrednoj apoteci dokaz je da je riječ o provjerenom sadnom materijalu. Sve to je imao domaćin kod kojeg smo zatekli inspekciju, pa je brzi test samo potvrdio pretpostavku da na parceli pod merkantilnom sojom nema genetske mutacije.
- Možemo reći da je ovo odličan primjer kontrole od njive do trpeze, odnosno od samog sjemena i primarne proizvodnje do gotovog proizvoda koji se pušta u promet i na taj način ide dalje u konzumaciju kod potrošača, dodala je Makivićeva.
Bez obzira na to što je GMO merkantilnu soju dozvoljeno upotrebljavati za uzgoj stoke, sadnja bilo kakvog GMO sjemena nije dozvoljena. S obzirom na vlastite potencijale, Bosna i Hercegovina nema potrebu da otvori vrata genetski modifikovanim namirnicama, tvrde u Agenciji za bezbjednost hrane.
- Zasijavanja u bilo kom obliku trenutno u BiH nije dozvoljeno. Nema naznaka da bi se to moglo promijeniti šta više i u EU i kod nas se radi na tom da se ta oblast još strožije uredi, naglasio je Dragan Brenjo, zamjenik direktora Agencije za bezbjednost hrane BiH.
Tako bi, uskoro, prema planu Agencije za bezbjednost hrane, Bosna i Hercegovina trebala imati model na osnovu kojeg bi neki proizvođač na svom proizvodu mogao istaći natpis- proizvedeno bez genetske modifikacije. Organski i tradicionalan uzgoj, kažu, opredjeljenje je Bosne i Hercegovine, ali trenutna situacija na tržištu ne ide u tom smjeru, pa su promjene neophodne.
- Da se tačno napravi sistem na koji način on smije staviti oznaku i da potrošači budu sigurni da ni u jednoj fazi taj proizvod nije smio doći u kontakt sa GMO to će biti do nove godine, dodaje Brenjo.
Da bi se tržište dodatno zaštitilo, u Bosni i Hercegovini djeluje nekoliko laboratorija za kontrolu genetski modifikovanih organizama. Јedna od njih je i pri Institutu za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju u Sarajevu. Iako nadležni kažu da na policama nema genetski modifikovanih namirnica, rezultati njihovih analiza kažu suprotno.
- Uglavnom je uzorkovano stočno brašno na graničnim prelazima i naša laboratorija je radila 20-ak uzoraka kao što je za očekivati, dosta je bilo pozitivnih uzoraka, rekla je dr Adeleta Durmić Pašić, šefica Laboratorije za GMO i biosigurnost hrane u Institutu za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju Univerziteta u Sarajevu.
Dodatni problem je kažu što je Bosna i Hercegovina samo polovično uskladila legislativu sa onom koja je na snazi u Evropskoj uniji. Zakone smo uspješno prepisali i čak su i rigorizniji nego evropski, ali ipak...
- To ne znači da ga nije moguće detektovati u hrani zbog neusklađenosti legislative i liste dozvoljenih GMO između naših zapadnih susjeda, dakle EU i naših istočnih susjeda, dakle Srbije. Bosna i Hercegovina ima usklađenu legislativu sa EU, ali nije lista usklađena. Dakle u Evropi je dozvoljeno daleko više GMO organizama koje se obilježavaju tek kada je njihova koncentracija iznad 0,9%, dodala je Durmić Pašić.
To znači da je sasvim normalno očekivati da, npr. keks uvezen iz Evropske unije zapravo sadrži genetski modifikovane organizme, ali s obzirom na to da je njihova količina ispod 0,9 odsto, podaci o izmjeni genetskog koda ne moraju se navesti na deklaraciji. Ukoliko je riječ o keksu iz Srbije situacija je još slobodnija, jer prema tamošnjoj legislativi, proizvod sa ispod 0,9 odsto genetski modifikovanih organizama, uopšte nije genetski modifikovan.
Da sadržaj polica ne odgovara tvrdnjama nadležnih pokazalo se još 2013. godine, kontrolom hrane za ljude i životinje u Bosni i Hercegovini. Od 100 uzoraka u 67 utvrđeno je prisustvo genetski modifikovanih organizama.
Ipak, dok zakon u Srpskoj brani – onaj na nivou BiH odobrava korištenje GMO soje za ishranu životinja. Zahvaljujući suprotnosti entitetskog i državnog zakona tako se na mala vrata trguje genetski modifikovanim proizvodima. Dok se čeka najavljeno usklađivanje zakona sa onim na nivou BiH, nadležni u Srpskoj monitoringom su utvrdili da je broj oranica pod genetski modifikovanim organizmima u ovoj godini znatno manji nego lani, bez obzira na to što zakon u Srpskoj zabranjuje genetski modifikovane organizme u bilo kom obliku.