Šta je iza novog udara na državnu televiziju u Banjaluci?
Autor: Predrag Ćeranić
U Republici Srpskoj na sceni je ponovo razmjena vatre između vlasti i opozicije, a ovaj put specifično je da je paljba opozicije grupisana na jednu metu – Radio-televiziju Republike Srpske. Iz SDS, najznačajnije partije u opozicionom Savezu za promjene, stižu optužbe da „tzv. Јavni servis nije ništa drugo do partijski megafon vladajuće stranke, koji služi za prljavu propagandu, kakva je viđena još samo u Sjevernoj Koreji“. RTRS se, dalje, naziva „fabrikom laži“ i naglašava da „SNSD i njihova fabrika laži – RTRS – uporno ponavljaju laži o Sorošu, obojenim i narandžastim revolucijama kako bi diskreditavali opoziciju i skrenuli pažnju građana i javnosti sa organizovanog kriminala, finansijskog kolapsa i ogromnih problema u Republici Srpskoj“.
Sa kontra strane – od SNSD, partije koja već deceniju sa svojim koalicionim blokom drži sve poluge vlasti u Srpskoj – odgovoreno je da se „Soroševa ekipa iz Makedonije preselila na teren Republike Srpske iako im je centar Podgorica. Finansije za još jedan pokušaj uništenja institucija Republike Srpske zasad iznose pet miliona dolara“. Da li su „obojene revolucije“ i Soroš izmišljeni kako bi se „diskreditovala opozicija“ i skrenula pažnja građana sa stvarnih problema? Ili je po srijedi prepoznatljiv metod uklanjanja vlasti koje nisu po volji stranim ambasadama i neoliberalnoj finansijskoj eliti? Da bismo odgovorili na ova pitanja, neophodna je kraća hronologija događaja u ovoj ravni.
NASLEĐE PRVE OBOЈENE REVOLUCIЈE
Nakon što su srušili Miloševića i vlast koja je dugo odoljevala pritiscima Zapada i otrpila mnoge udare njegove meke i tvrde moći (u šta se ubraja i 78-dnevno bombardovanje vojnih, privrednih i civilnih objekata), pobjednici, sem nekoliko dobro upućenih, uglavnom nisu znali za čiji račun su izveli na ulice Beograda stotine hiljada nezadovoljnih građana. Razloga za nezadovoljstvo Miloševićevom vladavinom je bilo. „Prećutani“ pad Knina (vijest o ulasku hrvatskih trupa emitovana je u 36. minutu udarnog dnevnika) sumnjičio je i ukazivao na moguću involviranost Miloševićeve politike u tragediju krajiških Srba; Dejtonski sporazum je donio mir u Bosnu i međunarodno priznanje Republici Srpskoj, ali i gubitak dijela Sarajeva koji je tokom rata bio u rukama Srba. Milošević je Sarajevo ustupio svjesno i lako, tako da su i pregovarači s druge strane bili zatečeni njegovom izdašnošću – on se jednostavno želio riješiti Srpskog Sarajeva, političkog centra koji mu je u nekoliko navrata žestoko oponirao. Da bi se Goražde teritorijalno spojilo sa ostalim dijelom Federacije BiH, srpska strana je ustupila veliki dio teritorije preko koje je trebalo da bude sagrađen autoput do Sarajeva, ali ovaj projekat je ostao mrtvo slovo na papiru, a teritorija Srpske duboko usječena i bez dobre komunikacije sa Hercegovinom. S druge strane, zapadni dio Srpske, područje sa preko milion stanovnika, nije dobio direktnu teritorijalnu vezu sa istočnim dijelom, a tako ni sa Srbijom. Distrikt Brčko je nakon međunarodne arbitraže dobio status kondominijuma (zajedničko vlasništvo) dva entiteta, a u faktičkom smislu postoji kao treći entitet, sa posebnom zakonodavnom, izvršnom i sudskom vlašću. Tako je nezadovoljstvo Miloševićem tinjalo i s druge strane Drine. Sankcije su učinile svoje,
Srbija je bila dugo izložena međunarodnoj izolaciji, privreda je trpila, građani sve teže podnosili posljedice. Peti oktobar je označio kraj jednog i početak drugog doba. Bez namjere da ulazimo u ocjenu ovog događaja, koji je Srbiji donio skidanje sankcija, a SR Јugoslaviji, tada zajedničkoj državi Srbije i Crne Gore, stolicu u UN, ali i nezapamćenu pljačku resursa i velikih kolektiva od strane neoliberalne finansijske elite (na ovu temu je Boris Malagurski, poznati srpski novinar, snimio dokumentarni film Težina lanaca 2) želimo ukazati na metodološku osnovu Petog oktobra. Bila je to prva uspjela obojena revolucija a Otpor, organizacija koja je bila glavni izvođač petooktobarskih radova, postala je „brend“ prepoznat od međunarodnih finansijera prevrata širom planete. Srđa Popović i drugovi slavodobitno su objašnjavali tajnu svog uspjeha, koji su u nekoliko država ponovili, ali nisu uvijek bili uspješni kao u Beogradu. Pozadinu Petog oktobra razjasnio je i Tim Maršal u knjizi Igra senki, nakon čega je postalo jasno da u petooktobarskom prevratu nije sve bilo spontano ni po volji naroda, već su se događaji odvijali shodno planovima i ciljevima stranih obavještajnih službi.
DVIЈE OBOЈENE REVOLUCIЈE U SRPSKOЈ
DŽin Šarp, otac američkih obojenih revolucija, ostaće upamćen po svojoj knjizi Od diktature do demokratije, u kojoj je do tančina iznio metod uklanjanja Americi nepodobnih režima i vlasti bez angažovanja američkih trupa, odnosno korišćenja „tvrde moći“. Stvari su jednostavne, mreža nevladinih organizacija koje „dišu“ isključivo pomoću donacija stranih vlada, kupljeni uticaj u medijima, i neostvareni politički lideri – ključni su akteri „mekog“ prevrata. Vještački stvoreno nezadovoljstvo za rezultat ima izlazak „mirnih demonstranata“ na ulice. Višednevne pa i višemjesečne demonstracije podižu temperaturu do tačke ključanja kada se dogodi banalni incident, često namjerna provokacija policije od demonstranata, nakon čega policija reaguje, što postane varnica za obostrano nasilje. Okršaji policije s demonstrantima, praćeni svjetskim medijima, uz prepoznatljivu osudu policije i vlasti koju brane, obiđu svijet, a demonstranti zaposjednu zgradu parlamenta i proglase se za narodnu vlast. Zatim se sjate međunarodni medijatori koji vlast izabranu na prethodnim legitimnim izborima treba da „počiste“ i zamijene je „demokratskom“, odnosno onom po volji SAD, koja rasproda resurse svoje zemlje, a građane pretvori u jeftinu radnu snagu. Agendu čine i politički ustupci. Vlast poslovično ne prepozna opasnost koja se „valja ulicama“. Ili je inertna, ili reaguje neadekvatno, poput Miloševića, koji je pribjegao represiji, što je stvari samo razbuktalo. Nakon Petog oktobra uslijedio je čitav niz uspjelih obojenih, a, po posljedicama koje su izazvale, prikladnije ih je nazvati crnim revolucijama.
Obojene revolucije su zajedničko ime procesa promene vlasti kao što su „ružičasta revolucija“ u Gruziji, „tulipanska“ u Kirgiziji, „narandžasta“ u Ukrajini, „jasminova“ u Tunisu i „lotosova“ u Egiptu. One obično počinju mirnim skupovima i prerastaju u žestoke sukobe van pravnih okvira. Cilj takvih akcija, koje su uglavnom izazvane spolja, jeste smena državnog vrha, rekao je ruski predsjednik Putin za televiziju Mir 24, naglasivši da će ruski lideri pokušati da spreče obojene revolucije u zemlji i u državama članicama Organizacije Ugovora o kolektivnoj bezbednosti (ODKB). Prema Sputnjiku, u posljednje 24 godine zabilježeno je 25 obojenih revolucija.
Ni Republika Srpska nije bila pošteđena obojene revolucije, istina neuspjele. Najozbiljniji pokušaj bio je 2014. godine. Klupko se zakotrljalo u Federaciji BiH, gdje su se protesti s lakoćom pretvorili u nasilne, a počeli su 07. februara 2014. godine u Tuzli. Ubrzo su se prenijeli u Sarajevo, Zenicu, Bihać, Mostar. Pokretači protesta bili su pojedinci iz nevladinog sektora koji su prvobitno proklamovane parole ekonomsko-socijalne prirode zamijenili prepoznatljivim zahtjevima za promjenom Ustava BiH, a što se svodi na obaranje Dejtonskog sporazuma i stvaranje novih osnova BiH, koje se mogu sažeti u: jedan građanin – jedan glas, jedan predsjednik, vlada BiH, i parlament u kojem bi se odluke donosile prostom većinom. Pomenute promjene podrazumijevaju ukidanje pariteta i konsenzusa – stubova Dejtonskog mirovnog sporazuma i garanta ravnopravnosti tri konstitutivna naroda. Drugi čin protesta označio je dolazak navijačkih skupina koje su kamenicama i molotovljevim koktelima zasuli zgrade kantonalnih vlada i zgradu Predsjedništva BiH. Epilog protesta bile su zapaljene zgrade Vlade Kantona Sarajevo, Predsjedništva BiH, Arhiva BiH, Vlade TK, Opštine Tuzla, Gradska skupština u Mostaru, zgrada Vlade HNK, sjedišta HDZ i SDA, dok je povrijeđenih bilo nekoliko stotina.
NAPAD NA TVRĐAVU DRŽAVNOSTI
Nevladine organizacije Oštra nula i Helsinški parlament građana Banje Luke istog dana kada su počeli neredi u Tuzli najavili su proteste u Banjoj Luci „kako bi podsjetili vlasti na sve obespravljene radnike i uništene gigante“. Na transparentima koje su okupljeni nosili bili su ispisani nazivi nekad velikih i uspješnih, a danas ugašenih preduzeća kao što su Incel i Čajevec. Identičan scenario je viđen u Tuzli, s tim što su tuzlanski demonstranti ispisali nazive tuzlanskih preduzeća. Demonstracije su pokušane i u drugim gradovima Republike Srpske – Bijeljini, Doboju i Prijedoru. Međutim, građani se nisu odazvali. U Bijeljini je čak održan kontramiting.
Drugi pokušaj bio je 2016. godine, kada je opozicija najavila protestno okupljanje u parku „Mladen Stojanović“, na šta je vlast odgovorila najavom mitinga „Srcem za Srpsku“ na Trgu Krajine. Oba okupljanja najavljena su za 14. maj u Banjoj Luci, a udaljenost između politički suprotstavljenih grupa nije bila veća od dva kilometra. Atmosfera koja je prethodila „mitingu i kontramitingu“ iz dana u dan postajala je sve više napeta, ali do incidenata nije došlo zahvaljujući besprijekornom reagovanju Ministarstva unutrašnjih poslova Srpske i lucidnim potezima ministra Lukača, koji demonstrantima predvođenim opozicionim liderima, nije dozvolio „protestnu šetnju“, odnosno izlazak iz ograđenog prostora u parku „Mladen Stojanović“.
Povodom najnovijih dešavanja u Republici Srpskoj predsjednik partije Ujedinjena Srpska Nenad Stevandić govorio je o instrumentalizaciji opozicije, i istakao da udari na Srpsku dolaze iz Sarajeva, a da su glavne mete destabilizacije predsjednik i Vlada Srpske, Narodna skupština, Radio-televizija Republike Srpske i MUP Srpske. Parlament je standardna meta obojenih revolucija, ali je državni medij – u ovom slučaju RTRS – „tvrđava“ koja se nastoji fizički osvojiti ili u značajnoj mjeri diskreditovati. U vremenu u kojem je zamjena teza postala omiljen metod u bezočnim nasrtajima na Srpsku – pa se tako i predsjednik Dodik našao na „crnoj“ američkoj listi zbog optužbi za urušavanja Dejtonskog sporazuma iako se niko kao on u BiH ne zalaže za očuvanja ovog mirovnog ugovora, a tendeciozno plasirane vijesti, često neprovjerene i neistinite osnovno sredstvo za političku diskreditaciju – RTRS je neprobojan zid. Zato i jeste na udaru onih koji bi da nametnu samo svoju istinu, kreiranu u poznatim centrima, i plasiranu preko Sorošovih nevladinih organizacija, kupljenog uticaja u medijima, i neostvarenih političkih lidera.