Rast BDP-a i stabilizacija privrede u Srpskoj
Cvijanovićeva je rekla da je Program ekonomskih reformi Republike Srpske za period 2018-2020. godine izrađen prema metodologiji i smjernicama Evropske komisije i da su njime predstavljene ključne mjere ekonomske politike Vlade Republike Srpske u naznačenom periodu, uz srednjoročni makroekonomski okvir i okvir fiskalne politike, te sveobuhvatni program strukturalnih reformi.
Ona je istakla da ovaj dokument predstavlja nadogradnju prethodnog Programa ekonomskih reformi i da je uzeo u obzir rezultate i reformske aktivnosti koje je Vlada Republike Srpske provela u prethodnom periodu u različitim oblastima.
- Ostvareni rezultati i makroekonomski pokazatelji ukazuju na oporavak i stabilizaciju privrede u Republici Srpskoj, nakon teških godina svjetske ekonomske krize, finansijskih blokada koje su dolazile sa nivoa BiH, ali i teških elementarnih nepogoda koje su obilježile prethodni period - navela je premijerka Srpske.
Cvijanovićeva je podsjetila na rast BDP-a u Srpskoj.
- U 2016. godini ostvaren je realni rast BDP-a od 3,5 odsto, i kao takav bio je najveći u regionu, dok je rast u prva dva kvartala 2017. iznosio 1,9 odsto, odnosno 1,7 odsto. Projekcija rasta za 2017. godinu kreće se od 3,5 do 3,6 odsto - rekla je Cvijanovićeva, navodeći da se i u narednim godinama (2018, 2019. i 2020.) očekuje nastavak stabilnog kretanja privrednog rasta po stopama od 3,7, 3,8, odnosno 4 odsto..
Premijerka Srpske je rekla da je u ovoj godini nominalni BDP prvi put iznosio preko 10 milijardi KM, da je njegov dalji rast projektovan za trogodišnji period koji je pred nama, a očekuje se da bi 2020. trebalo da iznosi oko 11.6 milijardi KM.
Cvijanovićeva je istakla da je ostvaren kontinuiran rast industrijske proizvodnje i povećanje broja zaposlenih u realnom sektoru.
- Nakon povećanja industrijske proizvodnje u 2016. godini od 8,2 odsto, pozitivni trendovi i dalji rast bilježe se i u 2017. pri čemu je stopa rasta industrijske proizvodnje u periodu januar–avgust iznosila 2,2 odsto. U okviru industrijske proizvodnje registrovan je rast broja zaposlenih od 4,3 odsto - navela je ona.
Cvijanovićeva je rekla da anketna stopa nezaposlenosti ovoj godini iznosi oko 21 odsto i da je to najbolji rezultat od kada se mjeri ova kategorija u Srpskoj, čime je ostvaren pad od 3,8 procentnih poena u odnosu na 2016. kada je ova stopa iznosila 24,8 odsto.
Premijerka Srpske je istakla da je, zaključno sa avgustom ove godine, broj nezaposlenih za manji za 8,8 odsto u odnosu na isti period prošle godine.
- Istovremeno, broj zaposlenih se povećava i očekuje se da će u 2017. godini premašiti 260.000, što će biti rekordan broj do sada. Inače, u martu je broj zaposlenih bio je za 3,3 odsto veći u odnosu na isti period prethodne godine, a za 1,8 odsto veći u odnosu na cjelogodišnji prosjek u 2016. godini - istakla je premijerka.
Cvijanovićeva je naglasila da Srpska bilježi rekordne rezultate pokrivenosti uvoza izvozom.
- 2016. godinu smo završili sa 65 odsto pokrivenosti, dok je u periodu januar-avgust ove godine pokrivenost uvoza izvozom iznosila 71.2 odsto i očekuje se njen dalji rast i u budućem periodu - navela je ona.
Premijerka je rekla da je ukupan dug Srpske na nivou od 53 odsto, a javni oko 42 odsto u odnosu na BDP i da u potpunosti prati kriterijume iz Mastrihta.
- U periodu 2018-2020. svi pokazatelji zaduženja nastavljaju bilježiti opadajući trend. Na primjer, u 2018. godini stanje ukupnog, odnosno javnog duga u odnosu na BDP iznosiće 52,7 odsto, odnosno 41,6 odsto, u 2019. godini iznosiće 48,9 odnosno 38,1 odsto, a u 2020. godini 45, odnosno 34, 7 odsto - rekla je Cvijanovićeva.
Premijerka Srpske je rekla da se procjenjuje se da će ova godina završiti sa rastom potrošačkih cijena od 0.7 odsto, dok se u Evropskoj uniji očekuje rast cijena od 1.8 odsto.
Cvijanovićeva je podsjetila da je prosječna neto plata u 2016. godini iznosila 836 KM, u 2017. godini 830 KM, te da će, prema projekcijama, u 2018. iznositi 837 KM, u 2019. godini 844 KM i u 2020. godini 853 KM.
Obraćajući se poslanicima u Narodnoj skupštini, Cvijanovićeva je rekla da su navedeni pokazatelji ostvareni u nepovoljnom političko-ekonomskom kontekstu, uz blokade na nivou Sarajeva od ukupno 748 miliona KM namijenjenih Republici Srpskoj iz različitih izvora- aranžmana sa MMF-om, nekoliko programa Svjetske banke, sredstava EBRD-a i akciza, koji su namijenjeni bilo budžetu Srpske, bilo kao podrška izgradnji saobraćajne infrastrukture ili jačanju bankarskog sektora ili kao podrška novom zapošljavanju.
- I pored izostanka ovih sredstava, Vlada Republike Srpske redovno je izvršavala sve svoje obaveze prema budžetskim korisnicima i servisirala dug. Ne samo da su zadržana sva socijalna prava i da nisu umanjivanja, već se Vlada opredijelila i za određena povećanja tih prava, kao i za uvođenje nekih novih kao što je, na primjer, naknada za nezaposlene porodilje počev od 2018. godine u mjesečnom iznosu od 405KM - istakla je ona.
Cvijanovićeva je istakla opredjeljenje i nastojanje Vlade da poboljšava materijalni status ranjivih kategorija stanovništva. Podsjetila je da će se, uz planirano dodatno povećanje penzija od drugog kvartala 2018. godine, ostvariti ukupno povećanje penzija oko 17,5 odsto u periodu od nešto više od 3,5 godine.
- Od početka 2016. penzionersku populaciju smo dodatno zaštitili kroz uvođenje u budžet i trezorsku isplatu penzija, čime se garantuje njihova redovnost, ali i prioritet u odnosu na druga budžetska plaćanja. Nisu daleko godine kad su penzioneri čekali u neizvjesnosti kada će početi i kada će biti okončana isplata penzija, a danas imamo situaciju da ona počinje i koji dan ranije, a isplata se realiuje u svega nekoliko dana - istakla je premijerka Srpske.
Govoreći o boračkoj populaciji, Cvijanovićeva je navela da će, uz planirano povećanje osnovice od dva odsto za porodične i lične invalidnine u 2018. godini, ukupno povećanje iznositi 16 odsto. Ona je rekla da je za stambeno zbrinjavanje porodica poginulih boraca i ratnih vojnih invalida do sada utrošeno oko 150 miliona KM, i da su napravljeni značajni pomaci kad je u pitanju zapošljavanje djece poginulih boraca.
Cvijanovićeva je istakla da se sve obaveze prema poljoprivrednicima redovno izvršavaju, bez zaostataka i dugovanja, kao i da je Vlada Srpske prva i jedina u regiji donijela određeni set mjera za prevazilaženje ovogodišnje teške suše.
- Treba podsjetiti i da smo nakon velike poplave iz 2014. godine, koja je izazvala štetu u visini cijelog godišnjeg budžeta, po ocjeni međunarodnih organizacija, kreirali najkonzistentniji program podrške poplavljenom stanovništu, poljoprivredi, privredi i za obnovu infrastrukture u cijeloj regiji. Ovo navodim da bismo razumjeli težinu vremena u kojem smo funkcionisali, i da smo uprkos tome ostvarili dobre rezultate - naglasila je ona.
Cvijanovićeva je podsjetila i na postignuti sporazum sa sindikatom oko izmirenja starih obaveza po osnovu naknada iz kolektivnog ugovora koje se odnose na prevoz radnika, otpremnine, jubilarne naknade, kao i naknade za rođenje djeteta ili smrt člana porodice.
- Uz redovno izmirenje svih tekućih obaveza, i ove reprogramirane obaveze biće u potpunosti izvršene u prvom kvartalu naredne godine, dakle nekoliko mjeseci ranije - rekla je ona.
Premijerka je rekla da su plate budžetskih korisnika u Srpskoj za svaku pojedinačnu kategoriju i dalje veće u odnosu na regiju, a uporedive sa FBiH, iako plate u javnom sektoru stagniraju.
- Sa poslodavcima i poslovnom zajednicom takođe imamo intenzivnu komunikaciju i većinu njihovih zahtjeva uvrstiti smo u plan naših reformi za naredni trogodišnji period. Prethodnih godina smo, uprkos krizi, na različite načine intervenisali tako što smo, na primjer, uveli neoporezivi dio dohotka u iznosu od 200 KM, čime je u privredi ostalo preko 90 miliona KM - navela je Cvijanovićeva.
- Isto tako, zadržali smo umanjenu osnovicu za obračun poreza i doprinosa za zaposlene u industriji tekstila i obuće čime je obezbijeđeno proširenje aktivnosti, kao i broja zaposlenih u ovoj oblasti, uveli smo sistem multilateralne kompenzacije i cesije kako bi se smanjila nelikvidnost u privatnom i javnom sektoru i do sada je kompenzovano 553 miliona KM. Osim toga izvršena je analiza i izrađen registar parafiskalnih nameta u cilju njihove redukcije, što će biti urađeno kroz sistem definisanih mjera u narednom periodu - dodale je ona.
Cvijanovićeva je rekla da je kroz Akcioni program zapošljavanja Vlade Republike Srpske, za koji se na godišnjem nivou izdvajalo oko 16 miliona KM, značajno podstaknuto zapošljavanje u realnom sektoru, ali i socijalno ugroženih kategorija koji nisu konkurentni na tržištu rada.
Najavila je da će dodatne olakšice za realni sektor biti obezbijeđene i kroz potpunu refundaciju troškova trudničkog bolovanja, odnosno porodiljskog odsustva za zaposlene porodilje.
Vlada Srpske smatra da sa socijalnim partnerima treba postići sporazum o povećanju minimalne plate i Oštem kolektivnom ugovoru, kao i da pažnju treba usmjeriti na povećanje broja radnih mjesta u realnom sektoru i povećanje plata u privredi, što uz veću odgovornost i efikasnost javnog sektora, te zaštitu socijalnih kategorija, ostaje prioritetan cilj i ovog Programa ekonomskih reformi.
- Činjenica je da kontinuirano rastu prihodi, što ukazuje na rast privredne aktivnosti, ali i veću efikasnost kontrolnih organa- Poreske uprave i Inspektorata, a dalje jačanje njihove efikasnosti ostaje prioritet i ovog Prgorama reformi - naglasila je Cvijanovićeva.
Premijerka je rekla da je Srpska, uprkos pokazateljima koji upućuju na oporavak privrednih aktivnosti i stabilizaciju budžeta i sistema plaćanja, suočena sa različitim izazovima, te da će u narednom periodu posebna pažnja pažnja biti usmjerena na: prisustvo određenih fiskalnih opterećenja na rad i veliki broj neporeskih davanja; zdravstveni sektor sa akumuliranim neizmirenim obavezama; fiskalna neodrživost pojedinih velikih sistema, kao što su ЈP Željeznice Republike Srpske; nedovoljna tehnološka osposobljenost i nekonkuretnost poljoprivredne proizvodnje; nedovoljna likvidnost i konkurentnost privrede; nedovoljna povezanost sistema obrazovanja i zahtjeva tržišta rada.
Na osnovu ovih izazova definisani su i reformski prioriteti po konkretnim oblastima u ovom Programu ekonomskih reformi 2018-2020. godine, rekla je Cvijanovićeva.
Kao važan segment Programa ekonomskih reformi Cvijanovićeva je navela upravljanje javnim finansijama.
- Ključne mjere su unapređenje poreskog okvira, prvenstveno reforma direktnih poreza u cilju smanjenja opterećenja rada, ukidanje neporeskih davanja, ali i reforma poreza na dodatu vrijednost. Cilj je da se u narednom trogodišnjem periodu opterećenje porezima i doprinosima na platu smanji na nivo iz 2008. godine. Prethodno se mora promijeniti način obračuna poreza i doprinosa, tako da se sa ugovorene neto plate, pređe na ugovorene plate sa porezom na dohodak, a efekat navedenih promjena će biti neutralan. Nakon toga će se povećanje prihoda od poreza na dohodak svake godine preusmjeravati na smanjenje opterećenja rada, jer u ovom momentu nije realno očekivati da se smanjenje opterećenja rada nadomjesti povećanjem poreza na potrošnju - rekla je ona.
Premijerka Srpske je rekla da je, nakon uspostavljanja Registra poreskih i neporeskih davanja, u toku izrada podzakonskih akata, a da će se u 2018. godini pristupiti analizi svakog pojedinačnog davanja, te predlagati njihova smanjenja ili ukidanja.
Cvijanovićeva je rekla da predviđena reforma zdravstvenog sektora, sa reformama finansiranja dječje zaštite i refundacije bolovanja, ima nekoliko ciljeva.
- Јedna dimenzija se odnosi na izmirenje postojećih i sprečavanje stvaranja novih dugovanja, uključujući i mjeru postepenog prelaska svih javnih zdravstvenih ustanova i Fonda zdravstvenog osiguranja na trezorski način poslovanja uz iznalaženje novih modela i izvora finansiranja i normiranje mreže zdravstvenih ustanova. Druga dimenzija se odnosi na reformu finansiranja dječije zaštite i refundacije bolovanja u narednom trogodišnjem periodu kroz nekoliko koraka i to: da se u 2018. godini umanji osnovica za obračun poreza i doprinosa kod porodiljskog bolovanja za 20 odsto, od 1. januara 2019. godine osnovica bi iznosila 50 odsto, a od 1. januara 2020. godine bilo bi izvršeno potpuno rasterećenje poslodavaca, uz refundaciju porodiljskog bolovanja u bruto iznosu - naglasila je premijerka.
Smanjenje fiskalnih potreba javnog sektora biće realizovano kroz različite mjere, poput izrade Registra zaposlenih u javnom sektoru, osiguranja efikasnosti rada lokalne samouprave, povećanja efikasnosti javnih investicija, reformu inspekcija, te saradnju sa Savezom opština i gradova Republike Srpske s ciljem da se izvrši objedinjavanje inspekcija svih nivoa vlasti u Inspektorat Republike Srpske, rekla je Cvijanovićeva u obraćanju poslanicima.
Predsjednica Vlade Srpske je navela da se važan dio programa odnosi na reformu tržišta energije i transporta, te da u neke od ključnih mjera spada i restrukturisanje Željeznica Republike Srpske kroz tri komponente- vlasničku, finansijsku i organizacionu.
Vlasničko restrukturisanje biće realizovano kroz konverziju duga, koji Željeznice imaju prema Vladi Srpske po osnovu inostranih kredita koje Vlada otplaćuje u njihovo ime, u kapital. Na ovaj način bi Republika postala vlasnik više od 99 odsto akcija ŽRS, nakon čega bi se moglo pristupiti otkupu akcija manjinskih akcionara.
Finansijsko restrukturiranje podrazumijeva izmirenje obaveza prema Poreskoj upravi Republike Srpske za poreze i doprinose, izmirenje obaveza prema radnicima za naknade za prevoz, topli obrok i regres, konverziju duga prema Vladi u kapital, što će dati osnovu za vlasničko restrukturiranje, te finansiranje informatizacije Društva.
Organizaciono restrukturisanje biće provedeno kroz smanjenje broja zaposlenih, razdvajanje poslova infrastrukture i poslova operacija na odvojene organizacione cjeline, te kroz formiranje profitnih centara od pojedinih organizacionih dijelova preduzeća. Partner u ovoj reformi je Svjetska banka, koja je donijela odluku o kreditu od 51 milion evra, a prije nego što ovaj novac bude operativan, Vlada je donijela odluku o izdvajnju 3,8 miliona KM iz tekućeg budžeta za penzionisanje 211 radnika, s taj novac će kasnije biti refundiran, rekla je Cvijanovićeva u Skupštini.
Kao jednu od ključnih mjera, premijerka je navela unapređenje poljoprivredne proizvodnje i jačanje njene konkurentnosti, te šumarstva i vodoprivrede.
- Opredjeljenje Vlade jeste da se zadrži ažurnost, odnosno redovnost u isplati podsticaja koju smo uspostavili tokom 2017. godine. Naša namjera je da se u slučaju usvajanja Zakona o akcizama agrarni budžet Srpske poveća sa 60 na 70 miliona KM, utvrđivanjem podrške za regresirano govrivo od 10 miliona KM izvan postojećeg agrarnog budžeta - navela je Cvijanovićeva.
Ona je rekla da će biti nastavljene aktivnosti na unapređenju izvora finansiranja agrarnog sektora i usvajanju održivih propisa na nivou Republike i njihova harmonizacija sa legislativom EU, te na uspostavljanju sistema identifikacije zemljišnih parcela.
- Od nivoa BiH se očekuju konkretne aktivnosti na unapređenju spoljnotrgovinskog poslovanja i zaštiti domaće proizvodnje, što je, nažalost, do sada izostalo. Oblast šumarstva biće više u funkciji podrške finalnoj drvoprerađivačkoj proizvodnji, a u oblasti vodoprovrede biće nastavljeni veliki projekti započeti u prethodnom periodu - rekla je predsjednica Vlade Srpske.
Ona je navela da će posebna pažnja u okviru predviđenih reformi biti posvećena i proizvodnim djelatnostima, te da je jedna od ključnih mjera restrukturisanje privrednih društava u državnom vlasništvu, okončanje procesa privatizacije i pokretanje i okončanje stečajnog postupka i likvidacije.
- Restrukturisanjem privrednih društava nastoji se obezbijediti pokretanje/oživljavanje proizvodnje, povećanje obima industrijske proizvodnje i zaposlenosti u ovim privrednim društvima - istakla je Cvijanovićeva.
Govoreći o finansijskom tržištu, premijerka Srpske je naglasila da će biti nastavljene aktivnosti koje se odnose na uvođenje strožih bonitetnih zahtjeva bankarskog poslovanja i uređenje postupka restruktusiranja banaka, pri čemu je donošenjem Zakona o bankama i izmjenama Zakona o Agenciji za bankarstvo već izvršeno značajno usklađivanje sa propisima EU, a projekat jačanja bankarskog sektora provodi se u saradnji sa Svjetskom bankom kroz pet komponenti.
Cvijanovićeva je rekla da će transformacija zatvorenih u otovrene investicione fondove biti okončana do kraja 2018. godine.
Ona je rekla i da je Programom ekonomskih reformi u narednom trogodišnjem periodu predviđen nastavak aktivnosti na unapređenju poslovnog okruženja i smanjenju sive ekonomije.
- Posebna pažnja biće usmjerena na jačanje likvidnosti i konkurentnosti privrede, realizaciji posljednje faze elektronske registracije poslovnih subjekata, unapređenju oblasti prostornog planiranja, te u sektoru slobodnog kretanja roba i slobodnog pružanja usluga, kao i jačanju efikasnosti kontrolnih organa- Poreske uprave i Inspektorata - navela je Cvijanovićeva.
Ona je rekla da su predviđene značajne aktivnosti u oblastima istraživanja, razvoja, inovacije i digitalne ekonomija, uključujući i uspostavljnje efikasnijeg sistema upravljanja naučno-istraživačkim i inovacionim potencijalom, te unapređenju i većem stepenu primjenjivosti naučno-istraživačkog i inovatorskog rada u privredi.
Kada je riječ o oblasti trgovine, premijerka je navela da će biti nastavljena podrška brendiranju domaće proizvodnje, a u oblasti turizma podrška kapacitetima u cilju promocije Srpske i jačanja njene ekonomske osnove.
- U cilju podizanja nivoa zaposlenosti, predviđene su i aktivnosti na jačem povezivanju tržišta rada i sistema obrazovanja, uključujući srednje škole i visokoškolske ustanove, te potrebu inoviranja sistema prekvalifikacije, s tim da je ovo opsežna reforma i dugotrajan proces, koji podrazumijeva intenzivnu saradnju institucija, obrazovnih ustanova i poslovne zajednice - naglasila je Cvijanovićeva.
Govoreći o povećanju efikasnosti tržišta rada i predviđenoj reformi Zavoda za zapošljavanje, Cvijanovićeva je rekla da je namjera da se obezbijedi bolja povezanost poslodavaca i aktivnih tražilaca posla, odnosno odvajanje lica koji spadaju u socijalnu sferu od onih koji predstavljaju aktivnu ponudu radne snage, te smanjenja neformalnog zapošljavanja, za šta je potrebno ojačati inspekcijsku kontrolu neprijavljenog rada, te inovirati Zakon o posredovanju u zapošljavanju i pravima za vrijeme nezaposlenosti i drugih propisa u vezi sa vođenjem evidencija o nezaposlenim licima.
Navela je da su predviđene i aktivnosti u socijalnoj sferi na jačanju socijalne ravnopravnosti, smanjenju siromaštva, te podršci najranjivijim socijalnim grupama.
- Namjera je da se u kontinuitetu poboljšava materijalni status penzionera, boračkih kategorija – demobilisanih boraca, RVI, porodica poginulih boraca, zatim lica sa invaliditetom i onima koji se nalaze u socijalnoj potrebi - naglasila je Cvijanovićeva.
Cvijanovićeva je podsjetila da je Program ekonomskih reformi bio predmet javne rasprave i konsultacija sa svim socijalnim partnerima tokom novembra, te da ga je razmatrao i podržao Ekonomsko-socijalni savjet Republike Srpske.
- Ovaj program se jedino u Republici Srpskoj, pored Vlade, upućuje na razmatranje i usvajanje i Narodnoj skupštini i podliježe konsultacijama sa socijalnim partnerima, čime dobija posebnu snagu, dok se u drugim zemljama, usvaja samo na nivou vlada i upućuje Evropskoj komisiji - rekla je predsjednica Vlade Srpske, predloživši narodnim poslanicima da podrže Prijedlog Programa ekonomskih reformi Republike Srpske za period 2018-2020. godine.