Andrićgrad: Međunarodna konferencija o Velikom ratu

Kroz više panela, 26 istoričara iz Rusije, Velike Britanije, Srbije, Srpske otvorilo je niz interesantnih tema koje baš i nisu često predmet rasprava.

Uzrok, povod ili okidač za Veliki rat - tumačenja Sarajevskog atentata kreću se od ovih ocjena, pa do nimalo naučnih razmišljanja da bez atentata ne bi bilo ni rata. Iako se smatralo da je on razriješen i skinut s dnevnog reda istoriografije to baš i nije tako, jer su brojna pitanja ostala otvorena, a jedno od ključnih je da li se i ko je znao za pripremu atentata.

- Dokumenta koja sam ja pronašao govore o tome da su austrougraske vlasti bile upoznate sa pripremama atentata, da su dobili dojavu od jednog austrijskog agenta iz Zemuna, tako da jedan istoričar može da zaključi da zapravo je u pitanju bio željeni scenario - kaže Miroslav Perišić, direktor Arhiva Srbije.

Da je Evropa uveliko išla ka ratu govore brojni dokumenti, a koliko su ga očajno željele Njemačka i Austrougarska, potvrđuju i argumenti da je Austrougraska imala spreman alternativni plan za slučaj da Srbija prihvati ultimatum.

- Mogu da kažem koliko je Njemačka željela rat jednom ilustracijom - otvara se šampanjac na dvoru Kajzera kada je stigla vijest o ruskoj mobilizaciji 20 minuta prije nego što je Njemačka planirala svoju - ističe Mile Bjelajac, direktor Instituta za noviju istoriju Beograd.

Rusija i rusko društvo u trenucima krize prepoznaju svoje bliske i jednokrvne narode na Balkanu, pa je tako bilo i pri izbijanju Velikog rata kada je iskazan prosrpski i bratski stav.

- Naravno, ovdje na lokalnom terenu se radilo o suprotstvaljanju između Austrije i Srbije i tu je Rusija morala da se umiješa jer se radilo o pritisku mnjenja koje je bilo na strani Srbije, ali gledano realno, to je samo bio dio jednog ukupnog konflikta između Njemačke i Rusije - rekao je Oleg Ajrapetov, sa moskovskog državnog univerziteta Lomonosov.

Na konferenciji su otvorene i teme Versaja, ali i one malo poznate o okupaciji i ratnim zarobljenicima i internircima u Prvom svjetskom ratu.

- U njemu brojimo oko osam do devet miliona zarobljenika i oni su raspoređeni skoro na svim kontinentima, osim na južnoameričkom - navodi Gordana Ilić Marković sa bečkog Univerziteta.

Prvi svjetski rat nosi svoje pouke i upozorenja istorije, a zbog monumentalnog značaja i uticaja činjenica je da se i nakon 100 godina na njega se ne može niti smije staviti tačka.

- Nastavljamo da razgovaramo o tome zato što su fenomeni i faktori koji su doveli do Prvog svjetskog rata i dalje prisutni i upravo je to jedna lekcija koje moramo biti svjesni ukoliko želimo da izbjegnemo takve sukobe - naglašava Svetozar Rajak, profesor u londonskoj školi.

Јedna od lekcija ili upozorenje svakako bi trebalo da budu i pokušaji revizije istorije, jer svaka revizija vodi ka novom ponavljanju sukoba ili novim nesrećama.

Međunarodna konferencija u Andrićgradu završava se sutra kada će se govoriti o Velikom ratu u istoriografiji, kinematografiji i književnosti.