GARDETO: SVЈEDOKE SA KOSOVA TREBA PRESELITI

Žan Šarl Gardeto, advokat iz Monaka, sada u ulozi izvjestioca Savjeta Evrope, podnijeće Odboru za pravne poslove i ljudska prava Parlamentarne skupštine SE 26. januara u Strazburu izveštaj „Zaštita svjedoka kao kamen temeljac pravde i pomirenja na Balkanu”. U nacrtu izvještaja u koji je „Politika” imala uvid, Gardeto je posebno istakao problem zaštite svjedoka na teritoriji Kosova, gde prema njegovim navodima, postoji „realna opasnost od odmazde” i gdje su „ključni svedoci ubijani”. Gardeto pored ostalog navodi da je „jedina prava mjera zaštite svjedoka (i njihovih rođaka) preseljenje izvan Kosova”. On dalje objašnjava zašto je program adekvatne zaštite svedoka problematičan, navodeći da su to „tradicionalno velike (albanske) porodice, neznanje engleskog jezika, neprihvatanje preseljenja kandidata sa Kosova” u jednom broju država, kao i da su vlade nekih država nevoljne da prihvate svedoke sa Kosova zbog širih pitanja u vezi sa svojom politikom prema emigrantima i azilantima. Pored ostalog Gardeto je u nacrtu izvještaja naveo imena svedoka pod zaštitom tribunala u Hagu – Sadika i Veselija Murićija, za koje tvrdi da su ubijeni tokom suđenja Ramušu Haradinaju, jednom od lidera takozvane OVK. S obzirom na to da su neki prištinski i beogradski mediji prenijeli informaciju da su se obe pomenute osobe oglasile tim povodom izražavajući čuđenje da su proglašene mrtvima i najavile tužbu protiv Gardeta, pozvali smo njegovu advokatsku kancelariju u Monaku i zamolili za komentar. „Rano je za komentare i izjave u ovoj fazi”, saopšteno nam je iz njegove kancelarije. Gardeto je prethodno potvrdio ono što stoji u nacrtu njegovog izvještaja – da na Kosovu ne postoji zakon za zaštitu svedoka, kao i da se u tamošnjem sistemu vrijednosti potencijalni svedoci proglašavaju izdajnicima. „Mnogi ljudi ne veruju da imaju moralnu ili zakonsku obavezu da svedoče u krivičnom postupku. Kosovo ima manje od dva miliona stanovnika u veoma tijesno povezanoj zajednici”, navedeno je u nacrtu izvještaja. Gardeto je takođe rekao da su lokalni mediji na Kosovu često objavljivali imena svjedoka koji su nastupali anonimno i koji su bili u programu zaštite. On je zaključio da su mjere zaštite svjedoka i oštećenih strana koje sprovodi Unmik „beskorisne dok god se svjedok nalazi na Kosovu gde svako svakoga poznaje”. Pozivajući se na izvještaj Oebsa, Gardeto je ocijenio da program Unmika pati od tri problema – nedostatka sredstava, nedostatka sveobuhvatnog zakona za zaštitu svjedoka i nedostatka lokalne i međunarodne policije sa iskustvom u zaštiti svjedoka. On je naveo da je Euleks u međuvremenu oformio jedinicu za zaštitu svjedoka i da je bilo „ohrabrujuće vidjeti da jedinica izgleda radi veoma profesionalno, iako pati od hroničnog nedostatka osoblja”. Navodeći da su predmeti koji se tiču ratnih zločina u isključivoj nadležnosti Euleksa, Gardeto je istakao da je samo jedan od pet okružnih sudova opremljen adekvatnom tehnologijom za video konferencije, zatvorene sjednice i izobličavanje glasova, koja pomaže zaštićenim svjedocima. U zaključku svog izvještaja Gardeto pored ostalog kaže da „propisi koji regulišu podršku svedocima na Kosovu moraju biti radikalno izmenjeni, a agencijama koje su uključene u zaštitu svjedoka treba dati finansije”, kao i da je „dalja međunarodna saradnja od ključnog značaja za preseljenje svjedoka”. Evropske države treba da razmotre prihvatanje svedoka sa Balkana, a posebno sa Kosova u okviru programa relokacije, stoji u nacrtu izvještaja.