Operacije SAD u Јugoslaviji: Od četnika do Otpora
Tokom ove godine, američki Univerzitet združenih specijalnih operacija (da, to je delatnost koja je u Americi podignuta na akademski nivo, a univerzitet predstavlja „obrazovnu komponentu” Američke komande za specijalne operacije) izdao je publikaciju pod naslovom Podrška otporu: strateška svrha i djelotvornost. Na prednjim koricama je fotografija američkih specijalnih jedinica na položaju u Kirkuku (Irak), dok je na zadnjim pesnica „srpskog” Otpora, predstavljena kao „simbol pokreta koji je svrgao Miloševića (dakle, Milošević je takav „brend” da se podrazumijeva da čitalac zna o kome se radi, bez dodatnih objašnjenja) i potom postao model za studentske revolucionarne pokrete širom svijeta”, piše Aleksandar Pavić za portal Sveosrpskoj.com.
Publikacija je predstavljena kao „dubinska studija pokreta otpora”, koja se specifično bavi američkom podrškom istim širom svijeta od 1940. godine pa do danas. Ali, ovo je više od pukog istorijskog pregleda. Јer, kako navodi dekan Fakulteta za specijalne operacije u svojoj uvodnoj reči: „Razvoj svjetskih događaja ukazuje na potrebu da Snage za specijalne operacije (Special Operations Forces – SOF) održavaju i unapređuju tradicionalne veštine nekonvencionalnog ratovanja, s tim što te vještine treba sagledati u kontekstu dinamike savremenih pokreta otpora. Šta treba promijeniti u obrazovanju i obuci? Kako treba prilagoditi doktrinu? Kako će SOF zajednica da razvije sljedeću generaciju nekonvencijalnih ratnika i lidera?”
Dakle, kratak odgovor na pitanje da li SAD možda planiraju da odustanu od miješanja u tuđe poslove širom svijeta glasi – naravno da ne. Ova poruka je upućena ne samo urbi et orbi, već konkretno i Trampu – koji je već dobio više mnogo direktnijih, neprijatnijih poruka iz sopstvene „duboke države” kada god je pokušao da se ponaša iole u skladu sa svojim predizbornim obećanjima – i svakom drugom sa predsjedničkim ambicijama ko još uvijek naivno koketira sa zamišlju da sablje američkog vojno-industrijskog kompleksa pretvori u plugove i okrene SAD rješavanju sopstvenih sve većih društvenih, ekonomskih, političkih, rasnih, medicinskih, psiholoških i drugih problema, a ne „usrećivanju” drugih.
Uostalom, ovo je tek prvi od tri planirana toma na ovu temu. Kako je jednom dreknula žena koja je u svakom pogledu postala možda i vodeći globalni simbol „ružnog Amerikanca”, Medlin Olbrajt: „Čemu ova izvrsna vojska o kojoj stalno pričate ako ne možemo da je koristimo”. Taj prekor je bio upućen Kolinu Pauelu, tadašnjem šefu združenog štaba oružanih snaga SAD, zbog njegovog odbijanja da 1992. odobri američku vojnu intervenciju u BiH.
- Američki vojnici nisu igračke koje će neko da pomjera na nekoj globalnoj tabli za igranje - pomislio je, po kasnijem svjedočenju, tada Pauel, i vjerovatno u to čvrsto vjerovao, da bi samo deceniju kasnije, u svojstvu političara (preciznije, šefa diplomatije SAD) javno lagao da bi opravdao američki napad na Irak i svrgavanje Sadama Huseina. No, po rezonovanju pisca predgovora ove studije, penzionisanog generala kopnene vojske SAD DŽona Malholenda, miješanje u unutrašnje stvari drugih je staro koliko i ljudska civilizacija:
NEMINOVNA REALNOST
„Realnost pružanja otpora određene populacije protiv percipiranog ugnjetačkog režima ili okupacione sile je stara koliko i istorija čovjeka kao društvenog, zajedničarskog bića. Јednako relevantna je i istorija rivalskih država i entiteta koji procjenjuju da li bi eksploatacija takvog otpora bila u službi sopstvenih političkih koristi i ciljeva. G. Irvin (autor studije, inače i sam bivši pripadnik američkih specijalnih snaga – prim. aut.) nudi prvo detaljno poređenje djelotvornosti raznih primjena i pristupa podršci pokretima otpora. U interesu je relevantnih izvođača, planera i nadležnih izabranih zvaničnika da posjeduju najbolje moguće razumijevanje ove pojave kada razmatraju takve opcije za našu naciju”.
Uz to, i samo američko iskustvo svjedoči o toj naizgled neminovnoj realnosti: „Svakako da upotreba i eksploatacija nezadovoljnih ili pobunjenih naroda unutar neke države od strane susjednog neprijatelja ili rivala predstavlja realnost sukoba u Americi još od vremena kada smo bili kolonija. U Sedmogodišnjem ratu, koji je vođen u britanskoj američkoj koloniji, nama poznatom kao Francuski i indijanski rat, obje strane su obilato koristile pomoć domorodačkih indijanskih plemena. Takođe je naširoko prepoznata kritična podrška Francuske našoj revoluciji protiv Britanske krune.”
Važno je ovdje primijetiti da gore-navedeni istorijski osvrt ne predstavlja samo zgodan izgovor za današnji američki intervencionizam, niti za ignorisanje međunarodnog prava kada to odgovara američkim interesima. Zapadni um, hranjen kombinacijom protestantskog antropološkog pesimizma, prosvetiteljskog žara, katoličke isključivosti i/ili gordosti nad dostignućima industrijske revolucije i zapadne nauke, prirodno na svijet gleda kao na svojevrsnu džunglu u kojoj najbolji (a zna se ko je to) ne samo da pobjeđuju, već imaju i pravo da nameću svoju „superiornost” drugima.
To je nezapadnom umu često teško da shvati. Drugim riječima, cijeli Zapad – a SAD su još uvijek paradigma današnjeg Zapada – intervencionistički je po svojoj prirodi. Oni nikad neće odustati, jer drugačije ne umiju – a i neće, koliko god se drugi bunili i oštro protestvovali, dok god imaju mogućnosti da „guraju svoju stvar”. Stoga je uvjerenje koje se uvriježilo (i) na našim prostorima da nas, „samo ako još uradimo to i to” (čitaj – ispunimo taj i taj zapadni zadatak, uslov ili želju, odnosno prihvatimo razne zapadno sponzorisane „kompromise”) čeka neka vrsta „svijetle budućnosti” u kojoj ćemo biti „ostavljeni na miru” da „živimo kao sav normalan svijet” – ne samo naivno, već i opasno po život i opstanak zajednice, naroda i države.
Uostalom, nije li Badinterova komisija trebalo da „riješi” pitanje granica na prostoru bivše SFRЈ? Nije li Dejton trebalo da „riješi” pitanje unutrašnjeg uređenja i odnosa u BiH i omogući okvir za normalan suživot? Evo vidimo kako su ih riješili. Dok lokalni naivci smatraju da je sve završeno, zapadni upravljači krizama se već spremaju za „drugo”, „treće”, „stoto” poluvrijeme dok se mastilo još nije ni osušilo na potpisima na sporazumu.
ЈAVNE I TAЈNE OPERACIЈE
To je ono što se u predgovoru naziva „političkim ratovanjem”, onako kako ga je definisao DŽordž Kenan, otac poslijeratne doktrine „obuzdavanja” SSSR-a:
„Prema najširoj definiciji, političko ratovanje predstavlja korišćenje svih sredstava koja stoje naciji na raspolaganju, osim rata, za postizanje nacionalnih ciljeva. Takve operacije su i javne i tajne. Kreću se u rasponu od javnih operacija poput političkih savezništva, ekonomskih mjera (poput Maršalovog plana) i ’bijele’ propagande, do tajnih operacija poput tajne podrške ’prijateljskim’ stranim elementima, ’crnog’ psihološkog ratovanja, pa čak i podsticanja podzemnih pokreta otpora u neprijateljskim državama”.
Nije li jasno, čitajući gore-navedeno, da je svijet „borba neprestana”, baš kao što nam je Njegoš lijepo rekao? I ne nudi li se, posljedično, zaključak da zapadni rat protiv Srba i srpske državnosti nije stao poslije raznih „mirovnih sporazuma”, već se samo nastavio – i nastavlja – drugim, političkim sredstvima, kako bi, prilikom sljedeće, „tvrđe” agresije, oštrica našeg otpora bila dodatno otupljena?
I da je dio tog rata podrazumijevao i podrazumijeva i svojevrsnu nametnutu „depolitizaciju”, dobrovoljno odricanje upravo od instrumenata koje suparnici neprestano koriste protiv nas, faktičku lobotomiju srpskog nacionalnog mišljenja, nacionalnu demobilizaciju i psihološko razoružavanje, hranjeno naklapanjima o nekakvim „zajednicama vrijednosti” i „uspješnim mirovnim projektima” koje treba da prihvatimo uz odricanje od sopstvenih vitalnih interesa, vođeni nepokolebljivom vjerom u „dobre namjere” usrećitelja iz zapadnih prijestonica koji samo razmišljaju o našem dobru.
Nadajmo se da nam ne treba još jedna „otporaška pesnica” da bismo konačno ozbiljno shvatili sadašnji globalni ambijent, koji u 21. vijeku – a mnogi iz javnog života često ne mogu da se načude kako se, eto, neke užasne stvari dešavaju u ovako „naprednom” vremenu – nije ništa ni mirniji, ni humaniji, ni manje opasan nego što je bio u „nazadna”, „primitivna” vremena. A i da bismo uočili kontinuitet između jučerašnjih Srđa Popovića i današnjih Mektića, Đukanovića, Ugljanina, Čanaka i sličnih. Ako ništa, pojava ove knjige i oprema njenih korica su već dovoljna opomena i podsjećanje.
TRI KATEGORIЈE MIЈEŠANjA
Američki specijalista za nekonvencionalno ratovanje – mada on lično smatra da je taj termin previše neodređen – razvrstava miješanje u tuđe poslove u tri osnovne kategorije, sa više potkategorija: 1. Podrška pokretima otpora u disruptivne svrhe, kao sredstvo ometanja, podrivanja, subverzije ciljane zemlje; 2. Podrška pokretima otpora kao sredstvo prisile u cilju promjene politike koja je protivna američkim interesima, podrška savezničkim vladama u borbi protiv ustanika, podrška paravojnim snagama radi primoravanja suparnika na povlačenje, ili intervencija u „humanitarne” (navodnici autora) svrhe; 3. Operacije promjene neprijateljskih režima, bilo radi obuzdavanja širenja komunizma, „preventive” (navodnici autora), u odbrambene svrhe ili u cilju „promocije demokratije” (navodnici autora).
Zanimljivo je da je naglašeno da su izostavljena dva slučaja prevrata koje su SAD organizovale – Iran 1953. i Gvatemala 1954. jer, po autorovom priznanju, te akcije nisu podrazumijevale podršku bilo kakvom legitimnom pokretu otpora. Takođe su izostavljene i „tekuće operacije” (npr. Ukrajina (2014) – mada je pomenuta ranija, kratka i neuspješna epizoda pokušaja ubacivanja agenata radi podrške „antikomunističkim pokretima” u SSSR 1949-54. godine – ali i Makedonija, Republika Srpska, Hong Kong, Venecuela, Iran, Sirija, Јemen…), kako se ne bi ugrozile, a i zato što je njihov ishod još uvijek „neizvjestan”.
Autor nabraja 47 slučajeva američkog miješanja u tuđe poslove, od kojih je 23 ocijenjeno „uspješnim”. Među njima, četiri se odnose direktno na naš prostor – Јugoslaviju/Srbiju, od kojih su tri ocijenjena „uspješnim”. Prvi slučaj američkog miješanja na našim prostorima desio se tokom Drugog svjetskog rata, pa se stoga ne može stavljati u istu ravan kao posthladnoratovski američki intervencionizam. Prostor bivše Јugoslavije je tada bio samo jedan od teatara jednog istinski globalnog sukoba. Ova američka operacija je smještena u prvu kategoriju, pod potkategorijom „disrupcije radi vezivanja neprijateljskih snaga (u ovom slučaju snaga sila Osovine – prim. aut.) radi sprečavanja njihovog raspoređivanja na druge frontove ili bojišta”.
AMERIČKO-BRITANSKA PODELA
Ističe se da je „jugoslovensko iskustvo pokazalo da gerilski rat, pod upravom i uputstvima obučenih savjetnika, može da postigne velike strateške ciljeve bez klasičnog vojnog angažmana i sa ograničenim sredstvima”. Autor konstatuje da su se u Јugoslaviji, kao i u Albaniji i Grčkoj, stvorila dva pokreta otpora, „jedan komunistički, drugi republikanski” (naravno, ovi drugi su zapravo bili – djelimično u slučaju Albanije – monarhistički, ali je moguće da autor ovdje misli na to da su se borili na strani predratnih legalnih vlasti, ili da su jednostavno bili antikomunistički opredijeljeni), koji su se u isto vrijeme borili i protiv Nijemaca i jedni protiv drugih. Dodaje i vrlo bitan momenat – da je američki general Donovan, tadašnji šef preteče CIA – OSS-a – sa Britancima 1942. sklopio sporazum o svjetskoj podjeli zadataka, odnosno o tome u kom će regionu Britanci, a u kom Amerikanci rukovoditi tzv. specijalnim operacijama. Po toj podjeli, Balkan je pripao Britancima.
S tim u vezi se ističe da su rastuća američko-britanska neslaganja vezana za upravljanje jugoslovenskom operacijom došla do punog izražaja krajem 1943. i dovela do toga da je američki OSS odlučio da sredinom 1944. osnuje sopstvenu, nezavisnu komandu, čije je djelovanje, međutim, bilo ograničeno na jadransku obalu i ostrva. Takođe se ističe da je Tito, smatrajući da je pobjeda blizu i da pomoć zapadnih saveznika više nije neophodna, neposredno prije uključivanja Crvene armije u oslobođenje Beograda izdao naredbu o zadržavanju američkih i britanskih oficira u glavnom partizanskom štabu i da su „zapadni saveznici postepeno istisnuti iz priče”. Ipak, uprkos tome što se Tito tada svrstao uz Sovjete, operacija je ocijenjena uspješnom, s obzirom na broj neprijateljskih vojnika koji su bili vezani za jugoslovenski ratni teatar.
Samo četiri godine kasnije, Amerikanci su pokušali da isprave tu svoju grešku (sa ili bez navodnika) u Јugoslaviji. Novouspostavljeni Savjet za nacionalnu bezbjednost Bijele kuće je 18. juna 1948. izdao Direktivu 10/2, kojom je „zvanično lansirana globalna kampanja anti-sovjetskih tajnih operacija”. Izvršno tijelo ove misije bio je Ured za političku koordinaciju (Office of Policy Coordination – OPC) koje je stavljen pod okrilje CIA, ali je formalno primao naredbe od Stejt departmenta i Ministarstva odbrane.
Za prvog direktora imenovan je Frenk Vizner (bivši advokat sa Volstrita koji je, između ostalog, bio čovjek za vezu između OSS-a i Gelenove organizacije, ali i otac istoimenog specijalnog predstavnika SAD u neuspjelim pregovorima o KiM 2005-2007, inače, između ostalog, i očuha Nikolasa Sarkozija), sa jasnim zadatkom „oslobađanja zemalja Istočne Evrope od komunističke kontrole i vraćanja granica sovjetske imperije do ruskih predratnih granica”.
U sklopu te kampanje je, krajem 1948. godine, napravljen pokušaj „oživljavanja otpora unutar Јugoslavije kroz obnavljanje starih kontakata i ubacivanje padobranom malog broja jugoslovenskih izbjeglica koji su bili pripadnici antikomunističkog četničkog pokreta otpora tokom Drugog svjetskog rata”, koji je trebalo da procijene mogućnosti obnavljanja antikomunističkog otpora. Međutim, pošto su „provaljeni” (što se dogodilo i u drugim zemljama, za šta je krivica bačena na čuvenog britanskog špijuna-krticu Kima Filbija, koji je, kao britanski čovjek za vezu sa OPC, bio upoznat sa svim akcijama i „otkucao” ih Sovjetima, prije nego što je i sam prebjegao u SSSR 1963), uhapšeni su čim su se spustili. Zanimljiva je bila reakcija tadašnjeg američkog ambasadora u Јugoslaviji, Kavendiša Kenona, koji je, pošto je za akciju saznao putem neformalnih kanala, „oštro kritikovao Stejt department zbog podrivanja suptilne politike ohrabrivanja Tita” u njegovom razlazu sa Moskvom.
PODRŠKA OVK
Treći i četvrti navedeni slučajevi američkog miješanja u naše, konkretno srpske poslove su, iako su posebno tretirani, zapravo povezani. Tiču se perioda 1999-2000, odnosno bombardovanja SRЈ i prevrata 5. oktobra 2000. Nedosljedan prikaz ove dvije odvojene a ipak jedinstvene akcije nam puno toga govori – ne samo o licemjernoj nedosljednosti između američkih riječi i djela, već i o svojevrsnoj konfuziji samog autora, a vjerovatno i mnogih iz njegove branše, u vezi toga šta tačno njihova država radi, na koji način i zašto. To inače nije ništa novo – i Vesli Klark je u par navrata svjedočio o svojevrsnom strateškom „lutanju” američke vojske posle pobjede u Hladnom ratu, kada više nije postojao jasan ideološki protivnik protiv kog se trebalo boriti, a novi, sve do 11. septembra 2001, nije bio na vidiku.
Agresija na SRЈ 1999. godine svrstana je u drugu kategoriju, „podrška pokretima otpora kao sredstvo prisile”, potkategorija „prisila posredstvom humanitarne intervencije”, tip operacije „kampanja podrške tajnoj paravojnoj operaciji”. Očigledno iz razloga pravdanja „humanitarnog” epiteta koji je postao svojevrsni „brend”, iznesene su notorne neistine:
– da je svrha NATO kampanje bile da se Milošević natjera da zaustavi kampanju etničkog čišćenja albanske populacije na Kosovu (a zapravo je NATO taj koji je uzrokovao masovni bijeg te populacije);
– da je 1989. „jugoslovenski diktator” Milošević započeo eliminaciju autonomije koju je Kosovu dodijelio Tito 1974. godine (koji se, zanimljivo, u ovom kontekstu ne kvalifikuje kao „diktator”, iako sam Ustav iz 1974. godine jasno navodi da je zasnovan na „diktaturi proletarijata”);
– da je masakr „koji je pripisan jugoslovenskim snagama” (očigledno je riječ o Račku) bio „okidač za NATO intervenciju u korist ustanika”.
Takođe se jasno ističe da su SAD tajno pružale neposrednu podršku OVK u novcu, obuci i materijalnom snabdijevanju, posredstvom CIA. Bitno je takođe napomenuti i da se kraj agresije, usvajanjem Rezolucije 1244 SB UN kvalifikuje kao Miloševićeva „kapitulacija” (da je tako, ne bi se od Srbije i dalje tražilo da se odrekne KiM), ali i „jasna pobjeda NATO i OVK” (eto te „zajednice vrijednosti” u koju bi NATO da nas uvuče).
PETI OKTOBAR I OTPOR
Četvrto i posljednje navedeno američko miješanje u naša posla se, kao što je već rečeno, nadovezuje na ono prethodno, mada je svrstano posebno i pod odvojenom, trećom kategorijom – „podrška otporu radi omogućavanja promjene režima”, odnosno potkategorijom „promjena režima radi promovisanja demokratije”. I ovde autor već upada u ozbiljne nedosljednosti i svjesnu ali vjerovatno i neizbježnu konfuziju.
Navedena dužina operacije promjene režima u Srbiji je 19 mjeseci – od marta 1999. do oktobra 2000, čime se jasno potvrđuje jedinstvenost treće i četvrte operacije. Za političko okruženje se kaže da je „mirnodopsko” – iako je u prethodnom odjeljku navedeno da je prvi dio operacije – „humanitarna” podrška OVK teroristima i narko-dilerima – za koju se sada ispostavlja da je u stvari samo prvi dio ove posljednje operacije, sproveden u „ratnim” uslovima. Za razliku od Tolstoja, ovdje rat i mir okupiraju isti prostor, u isto vrijeme. A sad vidimo i zašto:
„SAD su igrale aktivnu ulogu u svrgavanju srpskog diktatora Slobodana Miloševića u jesen 2000. To je uključivalo i podršku NATO kampanji čiji je cilj bio ohrabrivanje promjene režima u Srbiji kao i program američkog Stejt departmenta za promociju demokratije u toj zemlji… Sekretarka Olbrajt je dvije godine ranije (prije NATO agresije – prim. aut.) dobila podršku Bijele kuće za uklanjanje Miloševića”.
Ovo je bitno priznanje, koje nepovratno potkopava sve zapadne laži o „humanitarnom” porivima koji su navodno stajali iza NATO (i albanske, i Al-kaidine, itd.) agresije na našu zemlju. Dakle, imamo priznanje iz jedne zvanične institucije američkih oružanih snaga da je „humanitarna intervencija” u proljeće 1999. zapravo predstavljala početak operacije promjene režima u jednoj suverenoj zemlji, za šta je odluka donesena dvije godine ranije.
Јoš nekoliko zanimljivosti vezanih za analizu ovog posljednjeg (ali očigledno ne i zaključnog) američkog miješanja u naše poslove:
– Miloševićeva vlast se ipak ne kvalifikuje kao „autoritarni režim koji vlada jednim zatvorenim društvom” već kao „neliberalna demokratija… u kojoj su predstavničke institucije bile više od običnog dekora, ali još uvijek neadekvatne da bi funkcionisale kao efikasna kontrola vlasti”. Ispada da Milošević ipak nije bio „diktator” – a zasigurno ne tip vladara kakve SAD već decenijama favorizuju na Bliskom istoku, u Јužnoj Americi i gdje god smatraju da im je korisno. Miloševićev problem je očigledno bio što on, za razliku od npr. nekadašnjeg nikaragvanskog diktatora Somoze, nije bio, po besmrtnim Ruzveltovim rečima, „naš (tj. američki) kučkin sin”.
– Bitan dio operacije promjene režima u Beogradu je bila i PSIOP operacija „Prsten oko Srbije”, u sklopu koje su u svim okolnim zemljama postavljeni snažni repetitori preko kojih su se emitovali medijski sadržaji poput Glasa Amerike i Radija Slobodne Evrope. Operacija je počela 7. 4. 1999. (dakle tokom NATO agresije) sa teritorije BiH. Јoš jedna subverzivna operacija je bio i projekat MATRIKS, preko kog se uticalo na ljude iz Miloševićevog „internog kruga” da ga napuste. Ova operacija je takođe započeta tokom NATO agresije, 30.4.1999.
– Posebno se ističe uloga „Otpora”i američka podrška koju je uživao (kao što je navedeno u prethodnoj kolumni, otporaška „pesnica” ponosno krasi zadnje korice ove publikacije), „sa jasnom strategijom forsiranja promjene režima”, uz pomoć sve masovnijih okupljanja, „često pod maskom rok koncerata”. Za jednog pripadnika „Otpora” su organizovani sastanci u Vašingtonu, nakon kojih je „poslat nazad sa dovoljno novca za obuku i razmještanje 30.000 izbornih posmatrača”.
– Poslije uspješnog prevrata, Olbrajtova se potrudila da ne potkopa legitimitet novih DOS-ovskih vlasti tako što se nije isticala ključna američka uloga već su se SAD „postarale da zasluge za uspjeh u cijelosti pripišu srpskoj opoziciji”.
Umjesto zaključka, možda je svrsishodnije citirati dio studije koji se odnosi na američku operaciju disrupcije i ometanja Kine kroz podršku pokretu otpora u Tibetu 1956-1969: „Primarni cilj… je imao vrlo malo veze sa pomaganjem Tibetancima: cilj je bio ometanje i remećenje kineskih komunista… uz pomoć tibetanskog ljudstva… Čitava zamisao je bila da se Kinezi zaokupe, nerviraju, uznemire. Niko nije želio da ratuje zbog Tibeta… S druge strane, Tibetanci su vjerovali da se bore za svoju nezavisnost i da im Amerikanci u tome pomažu… Ajzenhauer je postajao sve zabrinutiji zbog užasne cijene koju su Tibetanci plaćali; samo tokom 1959. oko 87.000 ih je poginulo.”
Ipak, operacija je ocijenjena ne samo „uspješnom” – već „najuspješnijom” operacijom tog tipa u to vrijeme.
Izvor Sveosrpskoj.com