Si-En-En: Kina ima novog saveznika u Evropi, to je Srbija
Stara više od 100 godina, ova željezara kucajuće je srce grada, smještenog na obalama Dunava.
- Da Kinezi nisu kupili željezaru, sada bismo ovdje imali haos. Kad ne bi bilo Kineza, ne znam kako bi ovi ljudi preživjeli", za Si-En-En kže Ljubiša Stojiljković, stanovnik Smedereva, prenosi Index.hr.
Železara se krajem 90-ih borila za opstanak, a kompanija US Steel kupila ju je 2003. godine za 33 miliona dolara. Manje od 10 godina kasnije, u sjenci globalne krize, željezara je prodana. Kina se pojavila 2016. godine. HBIS Group ili Hesteel Group, državna kompanija za proizvodnju gvožđa, kupila je željezaru za 52 miliona dolara i obećala da će investirati još deset miliona. Od 66.000 stanovnika Smedereva, prema podacima iz 2011. godine, njih 5.000 radi u željezari.
Radi se o malom dijelu rastućih kineskih investicija u Srbiji, koja se nekad smatrala najboljim kineskim prijateljem u Evropi.
To je prijateljstvo danas još čvršće. Peking je u Srbiju od 2011. godine, prema podacima američke ambasade u Beogradu, poslao oko četiri milijarde dolara investicija, uglavnom iz državnih kompanija, što otprilike odgovara američkim investicijama u ovu zemlju zapadnog Balkana.
Osim toga, Kina je obećala još pet milijardi dolara u zajmovima i regionalnim infrastrukturnim projektima, objasnila je Rojtersu , ministarka Zorana Mihajlović. Projekti uključuju obnovu autoputeva, željeznica i industrije.
SAD i Evropa gledali su kako raste kineski trag u Srbiji, te kako se Beograd okreće od svojih tradicionalnih saveznika na zapadu prema novom prijatelju s Istoka.
Na vratima Evropske unije, Srbija je jasno stavila do znanja da je ulazak u EU jedan od njenih strateških ciljeva, ali nedavni potezi Beograda dovode u pitanje te namjere.
- Pokušavamo ih podržati u kretanju u jednom smjeru. Morali bi biti oprezni u odabiru smjera - rekao je Si-En-Enu američki ambasador u Srbiji Kajl Skot.
Kineska kompanija koja je privukla najviše pažnje SAD je Huavej, najveći svjetski proizvođač telekomunikacijske opreme. Huavej je postavio sigurosne kamere u Beogradu, u sklopu inicijative "Sigurni grad", a postoje planovi i da Huavej izgradi 5G mrežu u Srbiji, uprkos zabrinutosti američkih sigurnosnih agencija zbog kineske kompanije, koja to odbacuje.
Američke vlasti su zabranile američkim kompanijama da koriste Huavejovu opremu, ali takve zabrane u Evropskoj uniji nema. Njemačka, Italija, Francuska i Velika Britanija izrazile su na različitim poljima želju za saradnjom s Huavejom na sljedećoj generaciji 5G usluga.
SAD nije jedina zemlja zabrinuta zbog kineskih investicija u Srbiju. Postoji i značajna zabrinutost u Evropskoj uniji, najvećem investitoru u Srbiju, koja je veći dio bliske prošlosti sprovela pokušavajući da postane članica. Kao što je zamjenik premijerke Ivica Dačić početkom ove godine rekao novinarima, odnosi Srbije i Kine "nisu dočekani s entuzijazmom u Briselu".
Ekonomski se Srbija oslanja na Evropu u većem dijelu svoga izvoza i najviše investicija u Srbiju dolazi iz Evrope. Mnogi Srbi nikad nisu SAD-u i Evropskoj uniji oprostili NATO bombardiranje 1999. godine. Neke zgrade, uništene u bombardovanju, prazne su i danas te podsjećaju na borbe.
Јedna od meta u bombardovanja bila je ambasada Kine u Beogradu. SAD je tvrdilo da je to bila greška, ali ni Srbija, ni Kina nisu povjerovale u to objašnjenje. Danas na mjestu nekadašnjeg kineske ambasade Peking gradi svoj najveći kulturni centar u Evropi.
Srbija je oduvijek pokušavala da balansira između glavnih svjetskih sila, Rusije, Evrope i SAD-a. Sada je u tu ravnotežu ušla i Kina.
Na pitanje koga Srbi vide kao boljeg prijatelja, ambasador Skot nije oklijevao: "Apsolutno bi odgovorili da je to Kina i to me ne iznenađuje. To se može vidjeti i u anketama, to je dio medijskog okruženja. Vidjećete da Kina dobija 50 pozitivnih članaka na jedan neutralni, dok zapad dobija jedan neutralni tekst na 25 negativnih".