Latinović: Potvrda zajedničke prošlosti i pobjedničke tradicije
Latinović je naveo da je ovaj dan potvrda zajedničke prošlosti, junačke i mučeničke, kao i slobodarske i pobjedničke tradicije, koju danas ravnopravno i ponosno baštine i Srbija i Republika Srpska.
Prema Latinovićevim riječima, posebno je važan 15. septembar kao Dan proboja Solunskog fronta, jer je, nakon pada srpskih srednjovjekovnih zemalja pod Turke, uključujući Kraljevinu Bosnu, oslobođenje koje je srpska vojska donijela 1918. godine najznačajniji datum u istoriji Srba u BiH.
- Samo je stvaranje Republike Srpske događaj koji po značaju prevazilazi oslobođenje iz 1918. godine - poručio je Latinović.
Latinović je podsjetio da je tokom 1914. godine srpska vojska izvojevala slavne pobjede protiv austrougarske armije, ali da je angažovanje njemačke armije protiv srpske vojske i ulazak Bugarske u rat 1915. godine, doveo do okupacije Srbije i povlačenja njene vojske preko albanskih bespuća.
- Mimo svih očekivanja i uprkos velikom stradanju, srpska vojska se oporavila i tokom 1916. godine pojavila na Solunskom frontu. Saveznici su smatrali Solunski front sporednim ratištem, ali je srpska Vlada uporno nastojala da se on održi, tim prije što su upravo Srbi izvojevali prve pobjede na Solunskom frontu 1916. godine - napomenuo je Latinović.
Saveznička ofanziva na Solunskom frontu započela je 14. septembra 1918. godine artiljerijskom pripremom, da bi narednog dana u ranim jutarnjim satima započeo napad pješadije.
- Glavnu ulogu u ofanzivi imala je srpska vojska, koja je u nezadrživom jurišu 15. septembra zauzela dobro utvrđenje neprijateljske položaje i započela gonjenje neprijatelja - podsjetio je Latinović.
Bugarska je kapitulirala već 29. septembra, a da prethodno nije vodila ni dan rata na svojoj teritoriji. Austro-Ugarska je kapitulirala 3. novembra, a Njemačka 11. novembra.
- Dakle, srpska pobjeda na Solunskom frontu bila je ključna bitka koja je dovela do okončanja Prvog svjetskog rata. Potpuno ogorčen zbog toga, njemački car uputio je telegram bugarskom kralju u kojem je rekao - "Sramota, 62.000 Srba riješilo je rat" - naveo je Latinović.
Latinović je naglasio da su se u redovima vojske Srbije borili i srpski dobrovoljci iz Bosanske Krajine, Like, Hercegovine, Podrinja...
Srpska vojska oslobodila je 1. novembra Beograd, a na poziv Narodnog vijeća u Sarajevu, oslobodila je Bosnu i Hercegovinu - Sarajevo 6. novembra, a Banjaluku 21. novembra.
Latinović je naveo da je jedan pukovnik srpske vojske izvjestio 11. novembra 1918. godine da veliki dio naroda u BiH hoće da se sjedini sa Srbijom pod dinastijom Karađorđevića.
Proglasi o ujedinjenju sa Srbijom započeli su 27. novembra iz Banjaluke i Bihaća i trajali sve do 5. decembra, obuhvatajući praktično sva područja, kako u Bosni, tako i u Hercegovini.
- Ako se uzme u obzir brojnost pojedinačnih izjašnjavanja, ali i vrijeme u kojem je do njih dolazilo, lako je zaključiti da je cjelokupna djelatnost imala prevashodno nacionalni karakter i da je bila odraz narodnog oduševljenja zbog završetka rata, pobjede srpske vojske, oslobođenja od Austrougarske i ujedinjenja sa Srbijom - istakao je Latinović.
Međutim, dodao je Latinović, proglas o osnivanju Kraljevstva Srba, Hrvata i Slovenaca 1. decembra 1918. godine prekinuo je započeti proces neposrednog ujedinjenja BiH sa Srbijom, odnosno neposrednog ujedinjenja Srba s obje strane Drine u jedinstvenu srpsku državu, a ne u jugoslovensku, tj. srpsko-hrvatsko-slovenačku državu.
Latinović je objasnio da, iako je srpski narod u BiH od početka 19. vijeka do 1918. godine težio nacionalnom i socijalnom oslobođenju, njegov pokret mogao je da dođe do svog kraja i da ima povoljan ishod, samo uz prisustvo i podršku srpske vojske.
- Ona je bila ključni činilac u ostvarenju nacionalnog oslobođenja i ujedinjenja, jer bez vojnog oslobođenja, koje je ona donijela, ne bi bilo ni političkog oslobođenja, niti državnog ujedinjenja - rekao je Latinović.
Prema njegovim riječima, sve što se dešavalo tokom novembra i decembra 1918. godine u vezi sa oslobođenjem i ujedinjenjem srpskog naroda, neposredna je posljedica 15. septembra iste godine, odnosno srpskog proboja Solunskog fronta.
Vlada Republike Srpske usvojila je na jučerašnjoj sjednici zaključak da se 15. septembar obilježava kao Dan srpskog jedinstva, slobode i nacionalne zastave.