Obiman posao pred timom za podnošenje tužbi protiv visokih predstavnika (VIDEO)
Među deset usvojenih zaključaka jedan se odnosi na formiranje međunarodnog pravnog tima, radi podnošenja tužbi protiv visokih predstavnika zbog kršenja Dejtonskog sporazuma. Iako nije prvi put da se spominje, mogućnost traženja pravde zbog pravnog nasilja visokih predstavnika, ponovo je na dnevnom redu.
Većina predložila, većina i usvojila. Deset zaključaka rezultat je posljednje posebne sjednice Narodne skupštine Republike Srpske. Među deset tačaka dokumenta koji je proizašao iz sjednice veći broj je novih, poput mogućnost mirnog razlaza. Među onima koji se dijelom ponavljaju je šesti koji glasi:
- Narodna skupština Republike Srpske zadužuje Vladu Republike Srpske da formira međunarodni pravni tim, s ciljem podnošenja tužbi protiv visokih predstavnika koji su kršeći Dejtonski sporazum i njegov Aneks 10, kršili međunarodno pravo zloupotrebljavajući svoj mandat.
U više navrata u Republici Srpskoj je, bilo od zvaničnika ili dijela pravnika, zagovarano podnošenje tužbi protiv visokih predstavnika zbog kršenja odredaba Dejtonskog mirovnog sporazuma, nametanja zakona, prekrajanja Ustava, prenosa nadležnosti, smjenjivanja izabranih pojedinaca. Ta mogućnost je pominjana i prije više od deceniju.
Da visoki predstavnici nemaju bilo kakva izvršna ovlašćenja česta je poruka u kritici njihvog rada, a mogla se čuti od srpskog člana i predsjedavajući Predsjedništva BiH Milorada Dodika i na sjednici održanoj u srijedu.
- Nadležnost za tumačenje zasigurno ne podrazumijeva izvršna ovlašćenja i ovo je podvala. Tumačenje nije izvršno ovlašćenje. Svo vrijeme oni su se ponašali da visoki predstavnik ima izvršno ovlašćenje, a da bi postojalo izvršno ovlašćenje ono mora biti eksplicitno i navedeno kao takvo. Nema tu tumačenja "ja imam pravo" - rekao je Dodik.
Da je samo podnošenje tužbe protiv visokih predstavnika mnogo kompleksnije od njihovog zazivanja jasno je i po tome što se one do sada nisu desile. Ipak, ovako napisanim zaključkom, prema Milanu Tegeltiji, savjetniku Milorada Dodika za pravna pitanja, Republika Srpska pokazuje da je spremna da zaštiti svoj nacionalni interes i vraća se ulozi strane u Dejtonskom sporazumu. Pred timom koji će pripremati tužbe kaže, obiman je posao, ali i izbor koncepta utuženja.
- Јedan je institucionalni, u kojem se tuži za postupanje Kancelarije visokog predstavnika, gdje bi Republika Srpska mogla da iskoristi svog tzv. proksija ili punomoćnika, Republiku Srbiju, ondašnju Saveznu Republiku Јugoslaviju, kao potpisnicu tog sporazuma, koja ima aktivnu legitimaciju za pojavljivanje pred Međunarodnim sudom pravde u Hagu, znači sudom Ujedinjenih nacija. To je jedan od mogućih koncepata. Drugi je koncept koji bi se koncentrisao na same individue, odnosno na ličnosti koje su postupale u svim tim situacijama - pojašnjava Tegeltija.
Gdje vodi traženje pravde protiv odluke visokih predstavnika, zna profesor Radomir Lukić. On je među 59 javnih i partijskih funkcionera, uglavnom SDS-a, koje je u jednom danu smijenio tadašnji visoki predstavnik Pedi Ešdaun. Obratio se Evropskom sudu za ljudska prava koji ga je usmjerio na Ujedinjene nacije i svojom odlukom, kaže, praktično proglasio prijetnjom svjetskom miru. Zato kao potencijalne adrese odbacuje i Evropski sud za ljudska prava, ali i Ujedinjene nacije.
- Nijedan visoki predstavnik nije pojedinac. Oni, ne treba zaboraviti, jesu vršili po svojoj procjeni i volji najvišu i suverenu državnu vlast u BiH. Uz njih, najvišu suverenu vlast u BiH vršili su, pravno neutemeljeno, Savjet za implementaciju mira i njegov Upravni odbor. Sve su to adrese, a iza njih stoje države koje mogu biti tužene - ističe Lukić.
Iako je ovaj zaključak izglasan većinom u Narodnoj skupštini, o njemu, kao ni o ostalim zaključcima koji uz njega stoje, ne postoji konsenzus lidera svih parlamentarnih stranaka sa sjedištem u Srpskoj. Јoš nije poznat rok u kojem će biti formiran međunarodni pravni tim, pa tako ni model njegovog rada koji bi, pretpostavka je, trebalo da uključuje razmatranje svih odluka koje su potekle od visokih predstavnika a koji, su od Karla Bilta do Valentina Incka, donijeli oko 1.050 akata.