Karan: Opasan Izetbegovićev put
- Ovaj stav je direktno rušenje ustavnog koncepta ustavom određenog složenog federalnog oblika državnog uređenja BiH i otvoreni napad i poziv na rušenje ustavnog uređenje. Prekriven plaštom lažne građanske demokratije, odnosno majorizacije, nažalost olako prolazi u široj pa i stručnoj javnosti.
Multietničke države po svojoj društvenoj osnovi prirodno ne mogu biti unitarne. Mogu samo u uslovima majorizacije, tutorstva i dominacije većinskog naroda - pojasnio je Karan u izjavi za Srnu.
On je naglasio da teza da unitarna država može obezbijediti multietničnost je zabluda svih oblika organizacije državnog uređenja do sada na ovim prostorima.
- Multietičnost i njeno ostvarenje moguće je kroz predstavljanje konstitutivnog naroda i učešće u državnoj vlasti paritetom i konsenzusom, a ne učešće pripadnika naroda i zadovoljenje forme bez sadržaja, bez mogućnosti predstavljanja i artikulacije interesa naroda koji se predstavlja. BiH na bazi svoje društvene podloge može jedino funkcionisati kao federacija sa konfederalnim elementima zbog načina stvaranja takvog oblika putem agregacije - spajanja dva državnopravna entiteta - rekao je Karan.
U sadašnjem obliku uređenja, naveo je profesor Karan, njene dvije ustavno-pravne i političko-teritorijalne jedinice koje, na osnovu i u okviru Ustava BiH kao najvišeg pravnog akta, imaju pravo da uređuju svoj pravni sistem i vrše funkcije državne vlasti u cilju zaštite svoje autonomije.
Prema njegovim riječima, sadašnji federalni odnosi su dostignuti nivo kompromisa /ženevsko-njujorški kompromis/ između zahtjeva za unijom sa jedne strane i zahtjeva za teritorijalnom samostalnošću sa druge strane van ili u okviru postojeće federacije.
- Taj balans je uspostavljen kroz formu jedinstvenog političkog sistema u okviru koga su zajedničkom nivou i entitetskim vlastima data potrebna opšta ovlašćenja, tako da nijedan sistem vlasti nije pravno ili politički podređen drugome. Oba politička sistema, federalni i federalne jedinice u sferi svog djelovanja su koordinirani sa drugim i nezavisni od njega, što predstavlja suštinu federalnih odnosa federalnog, složenog državnog i političkog uređenja.
Ključno je da se u federalnom ustavnopravnom i političkom sistemu ravnoteža održava tako da ni jedan stepen vlasti ne postane preovlađujući do te mjere da može diktirati odluke drugom - istakao je profesor Karan.
Formiranje sadašnje BiH federacije, iako je nastala aktom međunarodnog prava, odnosno međunarodnim ugovorom, bez principa dobrovoljnosti, pojasnio je Karan, nastalo je kao proizvod konkretnih društvenih okolnosti primjerenih uslovima koji su zahtjevali federalizam kao jedinu opciju mogućeg oblika državnog uređenja.
On je dodao da su razlozi koji su uticali na ovo bili tradicionalne prirode, etnički, vjerski, geografsko-ekonomski razlozi, administrativno-organizacioni, politički, istorijski i drugi.
- Sadašnja forma oblika državnog uređenja odraz je takvog specifičnog bića bosanskohercegovačkog, multikulturnog i višeznačno strukturisanog društva.
Izetbegovićev stav o unitarnoj BiH ga grubo, opasno narušava. Ne samo stav da će se stvoriti uslovi za stvaranje građanske, unitarne BiH, već i da će ona doći "sama po sebi", pritiscima, neustavnim odlukama visokog predstavnika, Ustavnog suda BiH, međunarodnih institucija, revizijom svake vrste, je veoma opasan - ukazao je Karan, koji je profesor Pravnog fakulteta Univerziteta Apeiron.
On je pojasniio da ove tendencije nisu provodive bez obzira na svu silu koja se koristi jer su u sukobu sa realnom društvenom podlogom koju čine narodi sa svim svojim posebnostima i prirodne potrebe da se te posebnosti izraze državno-pravnim oblicima organizacije koje garatuju narodni suverenitet.
On je svakako izražen u formi federalnog oblika udruživanja. Izetbegovićev stav o unitarnoj državi kao garanciji multietničnosti, samo je opasna tendencije narušavanja dostignutog balansa, pokušaj dominacije kroz majorizaciju kao proces i vrsta odnosa koji neminovno budućnost čini neizvjesnom.
- Izetbegovićev prikriveni stav svih 26 godina, sada samo otvoren, realizovao se pod različitim izgovorima: da je potrebna ustavna reforma u pravcu unitarizacije, da ovakvo državno uređenje predstavlja kočnicu daljem razvoju i napretku BiH ka evropskim integracijama, o "prelasku iz dejtonske u briselsku" fazu razvoja, stavovi protiv dvoentitetskog federalnog uređenja, entitetskog glasanja, a za klasično centralistički i unitaristički model, sa već otvorenim izjašnjavanjem za građanski model ustavnopravnog uređenja, za tihu majorizaciju kroz proces unitarizacije, je ne samo antidejtonski, on je istovremeno rušilački, ustavnopravno neodrživ, društveno nepomirljiv i u sukobu sa realnošću - istakao je Karan.
Prema njegovim rijelima, jedino ispravno rješenje budućeg razvoja BiH je povratak na ustavna rješenja aktuelnog ustava, njegova dosljedna primjena i uvažavanje ustavnih principa koji su se u praksi razvili i naknadno dobili svoj legitimitet /dobrovoljnost/ i postali naša ustavna praksa, realna stvarnost.
- Moramo biti sasvim jasni, unitarno državno uređenje u višeznačno slojevitim, multikulturalnim, multikonfesionalnim, multinacionalnim i istorijski razjedinjenim zajednicama kao što je BiH, nije ništa drugo do nasilje države, državne organizacije prema njenim građanima i narodima. Ono je neostvarivo.
Pokušaj majorizacije izražen kroz formu 'efikasne države, jakih centralnih kompetencija, sa sposobnošću međunarodnog subjektiviteta i integracionih procesa' je zabluda, neistina i opasan politički Izetbegovićev put -upozorio je Karan.
On je naglasio da višeznačno složenoj strukturi državne organizacije, pored individualnog, građanskog, pojedinačnog, ličnog, naročito ističe da se legitimitet etničko-konstitutivnog dijela složene zajednice pojavljuje kao samostalan politički subjekt, sa samostalnim političkim zahtjevima.
Dakle, višeznačno složena država pored građanina /čiji domen jesu lična prava i slobode/ ima i kolektivitet koji takođe zahtjeva svoje demokratsko predstavljanje kroz političke institucije /učešće u državnoj vlasti/. Građanin nema ni kapacitet apsolutnog predstavljanja i sebe kao pojedinca i kolektiviteta čiji je i sam član.
U BiH je kolektivitet ontološki subjekt složene državne zajednice koji se predstavlja sam i ne traži realizaciju svojih, kolektivnih interesa posrednim putem, pri čemu artikulacija kolektiviteta jeste i ustavna kategorija, esencijalni element, ne pridodat, već originaran", naveo je Karan.
Oduzeti to pravo kolektivitetu, Izetbegovićevim /prirodnim/ unitarnim putem, upozorio je Karan, jeste oduzimanje stuba, osnova državne strukture na kojoj počiva i opasnost za sam opstanak države, te stvaranje "potrebe" iznalaska drugih oblika samopotvrđivanja.
Predsjednik SDA Bakir Izetbegović je prije dva dana u obraćanju na sesiji Kruga 99 o temi "Unutrašnje i spoljne silnice u restituciji građanskog uređenja BiH", rekao da je unitarna ili jednostavna država, kakva je BiH bila do prihvatanja dejtonskog uređenja i koja funkcioniše na bazi građanskog principa, prirodni okvir i uređenje koje štiti i omogućava opstanak i razvoj multietničke zajednice kakva je bila i kakvu teže da obnove u BiH.
- Unitarno organizovana država BiH nije gušila identitet, kulturu, posebnosti i jednakosti etničkih skupina BiH - mišljenja je Izetbegović.