Od potpisivanja Dejtonskog mirovnog sporazuma 26 godina (VIDEO)
Namjera vlasti o vraćanju dejtonskih nadležnosti itekako su opravdana, tvrde naši sagovornici, tim više što su se predstavnici međunarodne zajednice prilikom prenosa nadležnosti služili silom i pritiscima. Ove metode prisutne su i danas, pa je jedinstvo partija iz Srpske brana njenog opstanka.
Vojna baza Rajt Peterson - Ohajo, 1995. godina. Lideri zemalja Balkana, ali i zaraćenih strana, za jednim stolom. Potpisan je mirovni sporazum. Republika Srpska međunarodno je priznata, što je, po mnogima, najveća pobjedom Srba u 20. vijeku. Dejtonski sporazum i Aneks 4 – Ustav BiH postaće zaštitnik prava konstitutivnih naroda i Republike Srpske.
- Najbolnije je bilo kada smo morali da se povučemo iz dijelova Srpskog Sarajeva koje je držala naša Vojska i naš narod. Nakon toga je, kao što znate, uslijedio egzodus jer je pokojni (Alija) Izetbegović kazao da ko nije nosio pušku može ostati u gradu, a ljudi su samo branili svoje kuće - rekao je bivši predsjednik Narodne skupštine Republike Srpske Dragan Kalinić.
Јasno definisane nadležnosti u Dejtonu kamen su spoticanja. Srpska je nekada imala vojsku, carinu, vodila samostalnu spoljnu politiku. Nadležnosti su joj otimane silom, prijetnjom i sankcijama za izabrane zvaničnike, odlukama visokih predstavnika i Ustavnog suda BiH. Prvi put se u svjetskoj praksi imenuje međunarodni supervizor. Sve se mijenja 1997. i 1998, kada visoki predstavnik dobija ovlašćenja da kreira i nameće zakone, smjenjuje politički izabrane zvaničnike i nameće rješenja.
- Pritisci su kontinuitet, samo oni traju do danas, mijenjali su formu i izvođača radova. Posebno za vrijeme Pedija Ešdauna i Volfganga Petriča pritisci su imali operativnu formu, a to je na moju nesreću bilo kada sam bio predsjednik Republike. Na sreću Republike Srpske preživjeli smo taj period - rekao je bivši predsjednik Republike Srpske Dragan Čavić.
Aneksom 4, BiH je dobila samo 10 izvornih nadležnosti. Međutim, intervencijama visokog predstavnika, kome snagu daje Savjet za sprovođenje mira, a koji nije predviđen u dejtonskoj strukturi, zajedničkim institucijama pridodate su, a Srpskoj otete, 144 nadležnosti.
- Sve te njene institucije, čak i one izvorno priznate i one koje su nametnute ne funkcionišu. Imate nešto što ima malu izvjesnost da nastavi sa postojanjem. Ako se ozbiljno ne okrenemo izvornom Dejtonu i ako ne shvatimo da je BiH pukla po istom šavu kao i Јugoslavija, onda smo u dubokoj zabludi - ističe profesor Pravnog fakulteta Univerziteta u Banajluci Vitomir Popović.
Sarajevo želi nametnuti tezu da je Dejton samo polazna osnova za definisanje odnosa. To je opasnost na više nivoa, upozoravaju iz Srpske. Sve vodi ka građanskom konceptu BiH.
- Danas, 26 godina nakon bitisanja ovakve BiH ona više nije ta BiH. Svi ustavni principi su nestali ili prekršeni nezakonitim putem. Ovaj proces u Narodnoj skupštini je proces zaštite ne samo Republike Srpske nego i ustava BiH. Ne zaustavlja samo urušavanje Republike Srpske nego štiti i brani ovakvu jedinu moguću BiH - kaže profesor ustavnog prava Siniša Karan.
Zato i ideja o vraćanju nadležnosti mora biti sprovedena, kaže stručnjaci. U suprotnom, koncept građanske BiH neće biti daleko, što je i želja sarajevskih unitarista.
- Priča o tome kako Parlamentarna skupština BiH mora dati saglasnost apsolutno ne stoji. Republika Srpska ima pravo tim više jer je više tih rješenja nametnutih silom, prijetnjom i prinudom od strane visokih predstavnika - ističe Vitomir Popović.
Iako Srpska zagovara poštovanje Ustava, odgovara se pričom o sankcijama. Prizivaju ih u Sarajevu, a trebalo bi da ih sprovode oni koji su garantovali poštovanje Dejtona.
Samovolja visokih predstavnika stvar je prošlosti, ne zbog toga što to kaže Banjaluka, već tako govore i predstavnici velikih sila, prvenstveno Rusije i Kine. U Savjetu bezbjednosti nije data saglasnost za imenovanja nasljednika Valentina Incka, pa se tumači da je na vrata OHR-a stavljen katanac. To ne znači da je time ovo poglavlje završeno, ali znači da će se, kada je riječ o budućnosti BiH, stavovi Srpske ozbiljnije uvažavati.