Apel za zaštitu kulturno-istorijskog nasljeđa Srba
U apelu se ističe da su istraživači, istoričari, profesori i javni radnici iz Republike Srpske i Srbije svjedoci sve češćeg i očiglednijeg rada na krivotvorenju istorijskih činjenica o srednjovjekovnoj prošlosti Srba na teritoriji današnje Republike Srpske i BiH.
Iako istorijski izvori spominju Srbe kao narod koji naseljava ova područja još od prve polovine 7. vijeka, dok o srpskom vjekovnom kontinuitetu govore brojni istorijski spomenici, kao što su Povelja Kulina bana, povelje drugih srednjovjekovnih vladara Bosne, Miroslavljevo jevanđelje i drugi, uz raznovrsne arheološke lokalitete, pokušaj svojevrsnog istorijsko-identitetskog inženjeringa koji je započea austrougarska država sistemskim organizovanim krivotvorenjem istorijskih činjenica tokom okupacije ovih oblasti, javlja se i danas u različitim, još perfidnijim, formama.
Јedan od očiglednih primjera promovisanja takozvane bosanske nacije i proizvodnje nepostojećih istorijskih kontinuiteta koji sežu duboko u prošlost, jeste nedavni slučaj u vezi sa Čajničkim četvorojevanđeljem, koje su pojedini krugovi iz Federacije BiH proglasili spisom "bosanske provenijencije", čime se negira njegov pravoslavni i srpski karakter.
Da ironija bude veća, pod maskom brige za kulturno-istorijsko nasljeđe Srpska pravoslavna crkva optužena je za njegovo ugrožavanje, jer je ušla u proces njegove restauracije i konzervacije tamo gdje postoje najoptimalniji uslovi za to – u Beogradu.
Kroz cijeli 20. vijek, navodi se, bilo je pokušaja izvrtanja činjenica o nadgrobnim spomenicima naših predaka, popularno nazvanih stećcima, poput onih srpske vlastelinske porodice Hrabrena Miloradovića na nekropoli Radimlja u Stocu pored kojih je na istom kompleksu podignut spomenik blajburškim žrtvama.
Njima se nastojao pripisati takozvani bogumilski karakter, na šta se suprotno istorijskim izvorima i dokazima nadovezuju narativi o "bosančici".
Tokom Odbrambeno-otadžbinskog rata jedan od starih simbola hrišćanske tradicije krin ili ljiljan, obilježje srpske dinastije Kotromanića, korišćen je za oznake i zastavu muslimanskih snaga u BiH, u čijim redovima su se borili islamski fanatici iz inostranstva – mudžahedini.
U isto vrijeme Republici Srpskoj se nastoji zabraniti obilježavanje 9. januara i krsne slave Svetog Stefana, čije proslavljanje ima duboke srednjovjekovne tradicije na ovim prostorima, upozoravaju potpisnici ovog apela.
Da apsurd bude veći, pojedini predstavnici vlasti i intelektualne elite u Federaciji BiH slave turske osvajače Bosne, koji su donijeli islam u ove oblasti, kao dominantnu crtu savremenog bošnjačkog identiteta, i istovremeno podižu spomenike Tvrtku Kotromaniću, koji se nazivao kraljem Srba, uz obrazloženje da se radi o najznačajnijem srednjovjekovnom "bosanskom" vladaru.
Sve to dešava se dok u Republici Srpskoj ne postoji nijedan spomenik vladarima srpske dinastije Kotromanića, kao ni nekom od članova velikaških rodova, poput Kosača, Sankovića, Pavlovića i drugih.
Za to vrijeme javnost na srpskom nacionalnom prostoru suočava se sa degradacijom istorijske nauke stalnim djelovanjem laika novoromantičara, koji promovišu banalizaciju i profanisanje istorijskih procesa i tradicija svodeći ih na rijaliti nivo.
U lokalnim zajednicama pojavljuje se niz različitih nosilaca projekata izdašno finansiranih uglavnom iz Sarajeva ili pojedinih međunarodnih organizacija, koji u smišljenom radu sa mladima i aktivistima nastavljaju promociju falsifikatorskih narativa o srednjem vijeku, iza čega se kriju ciljevi o "građanskoj BiH", bez entiteta i konstitutivnih naroda, svodeći to verbalno na "pojam zajedničke prošlosti koja nas povezuje", multiperspektivnost, kritičko sagledavanje i suočavanje sa prošlošću i slično.
Zabrinjavajuće je to da su istoričari, prilikom ukazivanja na navedene pojave, u prethodnom periodu, naišli na iznenađujuće opstrukcije u medijima, kao i u lokalnim centrima kulture i sličnim institucijama, koje se mogu povezati sa stranim uticajem i finansijskim sredstvima.
Apeluje se da se srpski srednji vijek, koji nedvosmisleno obuhvata i srednjovjekovnu Bosnu, kao i istraživački projekti u vezi sa njim, ozbiljno uvrsti u finansiranje, podsticanje i promovisanje, ali i da se povede ozbiljna identitetska i politika pamćenja u vezi sa navedenim.
Na predstavnike Republike Srpske u zajedničkim institucijama, organima i specijalizovanim komisijama na nivou BiH apeluje se, da veoma pažljivo procjenjuju pojedinačne inicijative vezane za srednjovjekovno nasljeđe i da na svaku zloupotrebu blagovremeno i adekvatno reaguju, te da o pokušajima manipulacija obavijeste stručnu i širu javnost.
Apeluje se na članove akademske i stručne zajednice i nacionalne radnike da se krene sa značajnijim djelovanjem na ovim poljima, i da se u javnom prostoru reagovanjem i drugim oblicima aktivnosti onemogućavaju pokušaji falsifikovanja i "proizvodnje" različitih manipulacija u vezi sa srednjovjekovnom prošlošću.
Po ovom pitanju treba da se zauzme proaktivan, a ne isključivo reakcioni stav, da se ne reaguje samo kada manipulacije postanu očigledne u javnosti.
Potpisnici apeluju na širu društvenu zajednicu da se razumije i promoviše značaj našeg sveukupnog kulturno-istorijskog nasljeđa u različitim krajevima srpskog nacionalnog bića.
Apeluje se na organe lokalne samouprave da se na tom nivou u saradnji sa stručnim institucijama i akademskom zajdnicom, kao i Srpskom pravoslavnom crkvom, povede računa o mogućnostima imenovanja ulica, trgova i podizanja spomenika našim srednjovjekovnim vladarima iz dinastije Kotromanića i drugih srpskih dinastija i lokalnih vlasteoskih porodica.
Grupa istoričara iz akademske zajednice i stručnih institucija iz Republike Srpske i Srbije apeluje da se veoma pažljivo i u saradnji sa strukom kritički provjere raznovrsni lokalni projekti nosilaca poput Fondacije Mak Dizdar iz Stoca, projekta U kamenu uklesano, UG Rusag iz Prijedora, Bosanski kulturni centar, koje uglavnom finansiraju inostrane organizacije.
Istoričari su mišljenja da zarad sitne trenutne finansijske ili medijske koristi ne treba učestvovati u promociji i podršci ovih i sličnih grupacija sa skrivenim političkim, te falsifikatorskim i namjerama identitetskog inženjeringa.
Apel su do sada potpisala 43 istraživača, istoričara, profesora i javna radnika iz Republike Srpske i Srbije.
1. Prof. dr Borivoje Milošević, šef Studijskog programa Istorija, Filozofski fakultet u Banjoj Luci
2. Ma Dejan Došlić, sekretar Studijskog programa Istorija, Filozofski fakultet u Banjoj Luci
3. Dr Radovan Subić, Studijski program Istorija, Filozofski fakultet u Banjoj Luci
4. Prof. dr Boško Branković, Studijski program Istorija, Filozofski fakultet u Banjoj Luci
5. Prof. dr Željka Šajin, Studijski program Istorija, Filozofski fakultet u Banjoj Luci
6. Doc. dr Ivana Pandžić, Studijski program Istorija, Filozofski fakultet u Banjoj Luci
7. Ma Sandra Lukić, Studijski program Istorija, Filozofski fakultet u Banjoj Luci
8. Dr Nikola Ožegović, Studijski program Istorija, Filozofski fakultet u Banjoj Luci
9. Prof. dr Dragiša D. Vasić, Studijski program Istorija, Filozofski fakultet u Banjoj Luci
10. Prof. dr Boris Babić, Studijski program Istorija, Filozofski fakultet u Banjoj Luci
11. Prof. dr Goran Latinović, Studijski program Istorija, Filozofski fakultet u Banjoj Luci
12. Prof. dr Slavojka Beštić Bronza, Studijski program Istorija, Filozofski fakultet u Banjoj Luci
13. Ma Mila Popović, Studijski program Istorija, Filozofski fakultet u Banjoj Luci
14. Prof. dr Boro Bronza, Studijski program Istorija, Filozofski fakultet u Banjoj Luci
15. Dr Stojanka Lužija, Studijski program Istorija, Filozofski fakultet u Banjoj Luci
16. Neđo Malešević, profesor istorije, Filozofski fakultet u Banjoj Luci
17. Prof. dr Draga Mastilović, dekan Filozofskog fakulteta Univerziteta u Istočnom Sarajevu
18. Prof. dr Miloš Ković, Filozofski fakultet Univerziteta u Beogradu
19. Prof. dr Darko Đogo, Pravoslavni bogoslovski fakultet u Foči
20. Prof. dr Dejan Antić, Filozofski fakultet Univerziteta u Nišu
21. Prof. dr Đorđe Đekić, Filozofski fakultet Univerziteta u Nišu
22. Prof. dr Slaviša Nedeljković, Filozofski fakultet Univerziteta u Nišu
23. Doc. dr Maja Laković, Filozofski fakultet Univerziteta u Istočnom Sarajevu
24. Doc. dr Slaviša Vulić, Filozofski fakultet Univerziteta u Istočnom Sarajevu
25. Mr Bojan Krunić, Filozofski fakultet Univerziteta u Istočnom Sarajevu
26. Dr Јovan Aleksić, Filozofski fakultet Univerziteta u Prištini sa privremenim sedištem u Kosovskoj Mitrovici
27. Prof. dr Radmilo Pekić, Filozofski fakultet Univerziteta u Prištini sa privremenim sedištem u Kosovskoj Mitrovici
28. Dr Nemanja Dević, naučni saradnik, Institut za savremenu istoriju, Beograd
29. Dr Milan Gulić, viši naučni saradnik, Institut za savremenu istoriju, Beograd
30. Dr Ivan Bencić, viši stručni savetnik Instituta za srpsku kulturu u Leposaviću
31. Dr Mirjana Đekić, konzervator savetnik, Pokrajinski zavod za zaštitu spomenika kulture, Novi Sad
32. Boris Radaković, istoričar, kustos, Memorijalni muzej na Mrakovici, ЈU NP "Kozara", Prijedor
33. Marina Ljubičić Bogunović, istoričar, viši kustos, Memorijalni muzej na Mrakovici, ЈU NP "Kozara", Prijedor
34. Ma Ostoja Railić, istoričar, viši kustos za istoriju Republike Srspke, ЈU Muzej Republike Srpske, Banja Luka
35. Mr Јanko Vračar, muzejski savjetnik, ЈU Muzej Republike Srpske, Banja Luka
36. Predrag Lozo, viši stručni saradnik, Republički centar za istraživanje rata, ratnih zločina i traženje nestalih lica, Banja Luka
37. Slaviša Stojković, viši stručni saradnik, Republički centar za istraživanje rata, ratnih zločina i traženje nestalih lica, Banja Luka
38. Milena Mihaljević, viši stručni saradnik, Republički centar za istraživanje rata, ratnih zločina i traženje nestalih lica, Banja Luka
39. Nikola Borković, viši stručni saradnik, Republički centar za istraživanje rata, ratnih zločina i traženje nestalih lica, Banja Luka
40. Ma Marko Јanković, profesor istorije, Banja Luka
41. Georgije Vulić, profesor istorije, Banja Luka
42. Danilo Zec, profesor istorije, Banja Luka
43. Dušan Gašić, profesor istorije, Ministarstvo rada i boračko-invalidske zaštite Vlade Republike Srpske