Cijena komunalnih usluga većinom zavisila od visine rashoda
U izvještaju o reviziji učinka formiranja cijena komunalnih usluga, kojom je obuhvaćen period od 2018. do 2023. godine, navodi se da su prihodi ostvareni prodajom proizvoda, odnosno isporukom usluge, u prosjeku činili oko tri četvrtine poslovnih prihoda komunalnih preduzeća i većinom nisu bili dovoljni za pokriće rashoda.
Najčešći razlozi za promjenu cijena komunalnih usluga bili su promjene tržišnih uslova i okolnosti /povećanje cijena materijala i usluga/ i povećanje troškova plata, naknada plata i ostalih ličnih primanja.
Prijedlozi komunalnih preduzeća za promjenu cijena komunalnih usluga razlikovali su se po sadržaju, strukturi i kvalitetu, uglavnom bez analize ekonomske opravdanosti promjena cijena, bez potrebnih obrazloženja ili sa oskudnim obrazloženjima motiva i razloga za promjenu.
Cijene komunalnih usluga u Republici Srpskoj formiraju se u uslovima neispunjenosti pretpostavki pravne, organizacione, upravljačke i finansijsko-računovodstvene prirode.
Postojeći način utvrđivanja cijena nije u funkciji obezbjeđenja pune ekonomske cijene komunalne usluge s ciljem finansijske održivosti komunalnih preduzeća.
Cijene komunalnih usluga sastojale su se iz fiksnog i varijabilnog dijela uz prisutne razlike u strukturi i načinu obračuna između komunalnih preduzeća, a mjenjale su se bez preispitivanja društvene i ekonomske opravdanosti promjena sa nepotpunim i nepouzdanim obrazloženjima motiva i razloga za njihovu promjenu.
Cijene istih komunalnih usluga razlikuju se između komunalnih preduzeća i jedinica lokalne samouprave, ali i u okviru komunalnih preduzeća za različite kategorije korisnika.
Komunalna preduzeća i jedinice lokalne samouprave nisu u potpunosti uspostavile efikasno i pouzdano praćenje, izvještavanje i nadzor nad formiranjem cijena komunalnih usluga.
U strukturi poslovnih rashoda komunalnih preduzeća dominantno su bili zastupljeni troškovi plata, naknada plata i ostalih ličnih primanja i troškovi materijala, goriva i energije sa više od tri četvrtine poslovnih rashoda, uz različit odnos ovih rashoda.
Glavna služba za reviziju u izvještaju preporučuje Vladi Republike Srpske i nadležnim ministarstvima da analiziraju pravni okvir relevantan za komunalne djelatnosti i da ga po potrebi inoviraju i kompletiraju kako bi se uspostavile neophodne pravne pretpostavke za formiranje cijena komunalnih usluga.
Koordinisanim aktivnostima ministarstava, jedinica lokalne samouprave i komunalnih preduzeća potrebno je analizirati i inovirati pravni okvir relevantan za komunalne djelatnosti u pogledu uspostavljanja pretpostavki za izradu podzakonskih propisa i metodologija za formiranje cijena komunalnih usluga.
Ova aktivnost po potrebi može podrazumijevati i inoviranje pravnog okvira koji se odnosi na upravljanje javnim preduzećima i regulisanje i kontrolu cijena.
Organi jedinica lokalne samouprave treba da uz odluke o promjenama cijena komunalnih usluga od komunalnih preduzeća traže obrazloženja koja sadrže motive i razloge za promjenu cijena, kao i ekonomsko-finansijsku analizu opravdanosti, navodi se, između ostalog, u izvještaju.
Јedinice lokalne samouprave treba da po davanju saglasnosti na odluke o cijenama komunalnih usluga obavijeste Ministarstvo trgovine i turizma u skladu sa odredbama Zakona o regulisanju cijena.