Milaković: Tramp i geostrateško kovanje nove paradigme
Milaković je u autorskom tekstu za Srnu istakao da je 2024. godina čovječanstvu donijela izrazite izazove na svim poljima i da se može reći da je bila okarakterisana globalnom nestabilnošću.
Dok je pažnja šire javnosti intenzivno bila usmjeravana na Rusiju i specijalnu vojnu operaciju u Ukrajini, praćenu učestalim paničnim izjavama o prijetnji nuklearnog sukoba, Milaković je napomenuo da su se dešavali svojevrsni geopolitički tektonski poremećaji koji suštinski preoblikuju našu realnost.
Prema njegovim riječima, kada se u takvom kontekstu posmatraju postupci najviših predstavnika vlasti država EU, ali i EU kao cjeline, a posebno aktuelne adminstracije američkog predsjednika DŽozefa Bajdena, "polaganje nade u projavljivanje državničke mudrosti, nažalost, nije naišlo na utemeljenje".
- Zvanični Brisel, podređen interesima Sjedinjenih Država, svojevoljno je izabrao put koji vodi ka eskalaciji i radikalizaciji prilika, ali i pogubnom scenariju za sopstvenu ekonomsku i političku stabilnost, te u krajnjem i za svoj opstanak - naveo je Milaković.
On je istakao da su u kontekstu takvih okolnosti evidentni procesi koji uveliko trasiraju nove paradigme sa direktnim uticajem na promjene u međunarodnom poretku, sa sve izraženijim obrisima multipolarnosti.
POBЈEDA TRAMPA
Milaković je istakao da je pobjeda Donalda Trampa na predsjedničkim izborima u Sjedinjenim Državama izazvala veoma izražene globalne reakcije i spekulacije o budućem smjeru američke spoljne politike i razvoju prilika u svijetu, posebno u svijetlu Trampovih izjava o potrebi preispitivanja efektivnosti i svrsishodnosti NATO-a, odnosa sa Evropom, pristupa pitanju Ukrajine, prisvajanja Panamskog kanala, preimenovanja Meksičkog zaliva, prisajedinjenja Kanade i Grenlanda i slično.
- Negativne reakcije unutar EU su neskrivene i ukazuju na potencijal buduće konfrontacije, što samo po sebi dovodi u pitanje proklamovano evroatlantsko jedinstvo - smatra Milaković.
ZA 30 GODINA KINA SE POZICIONIRALA NA SVЈETSKI VRH
Milaković je istakao da se Kina sve izraženije nameće kao ključni faktor, ne samo u ekonomskom već i u vojnom i tehnološkom smislu i da se za 30 godina pozicionirala na sami svjetski vrh, čime je dovela u pitanje industrijsku proizvodnju Sjedinjenih Država, ali i ugrozila njenu globalnu dominaciju.
On je naglasio da, bez obzira na američku politiku obuzdavanja Kine, inicijativa "Pojas i put" sve izraženije postaje simbol kineskog uticaja kroz investicije, trgovinu i kreditne aranžmane širom sveta, prevashodno u Africi, Aziji, ali i u Evropi i Latinskoj Americi.
- Prepoznajući sve prisutniji kineski uticaj, Amerika je i povećala pritisak na EU da smanji ekonomsku zavisnost od Kine i prihvati više američkih proizvoda, uključujući tečni prirodni gas - naveo je Milaković.
On je istakao da dominantna trgovinska pozicija Kine u posljednjim godinama, kao i njen nagli tehnološki razvoj u oblasti vještačke inteligencije i čipova, predstavljaju srž sukobljavanja na relaciji Sjedinjene Države /Zapad/ – Kina, posebno uzimajući u obzir da i SAD i Kina ulažu ogromne resurse u razvoj vještačke inteligencije, koristeći je u vojne, ekonomske i političke svrhe radi strateške prevlasti.
- Tvrdnje prema kojima je Americi upravo Kina primarni globalni rival nedvosmisleno ilustruje i zvanično obrazloženje prijedloga američkog budžeta za fiskalnu 2025. godinu u dokumentu pod nazivom "Budžet predsjednika se suočava sa globalnim izazovima i brani demokratiju" koji je sačinila Bijela kuća i u kojem se posebno apostrofira i jasno navodi: "Pod vođstvom predsjednika, administracija nastavlja da se fokusira na stratešku konkurenciju nacije sa Narodnom Republikom Kinom i na promociju američke konkurentnosti širom svijeta" - naveo je Milaković.
RUSIЈA SE EKONOMSKI KONSOLIDOVALA
Sa druge strane, dodao je on, Rusija, iako se zbog sukoba u Ukrajini praktično nalazi u konfrontaciji sa cjelokupnim kolektivnim Zapadom, ekonomski se konsolidovala i pokazuje izuzetno visoku industrijsku aktivnost.
- Od početka SVO – centralnog geopolitičkog događaja – u Ukrajini 2022. godine Rusija je podstakla transformaciju globalne bezbjednosne arhitekture, obesmišljavanjem dotadašnjeg geopolitičkog statusa kvo. Promjena okolnosti na globalnom planu, uzrokovanih uvedenim sankcijama od kolektivnog Zapada, podstakla je Moskvu da se preorijentiše na saradnju i trgovinu ka azijskim zemljama, primarno sa Kinom i Indijom - naveo je Milaković.
BRIKS PROŠIRUЈE UTICAЈ
Sve izraženiji momentum koji Rusija i Kina projavljuju pojedinačno, naglasio je on, manifestuju se na globalnom planu njihovim zajedničkim sinergičnim djelovanjem kroz saveze, poput BRIKS-a koji se nametnuo kao nezaobilazan faktor sa izraženim potencijalom za preoblikovanje svijeta kroz kreiranje alternative i ujedno smanjenja zavisnosti od zapadnih institucija poput MMF-a i Svjetske banke.
- Takvim djelovanjem doprinijelo se tome da se centar svjetske ekonomije pomjera ka istoku - naveo je Milaković.
BRIKS, dodao je on, proširuje uticaj promovišući dedolarizaciju i ekonomsku saradnju van zapadnih institucija, šireći se na zemlje poput Saudijske Arabije, Etiopije, Irana i Indonezije, kreirajući time izazov za dominaciju Zapada u globalnim finansijama i diplomatiji.
ARKTIK - NOVI GEOPOLITIČKI FRONT
Milaković je podsjetio da su pandemija kovida 19 i konflikti koji su uslijedili potom doveli do fragmentacije globalnih lanaca snabdijevanja, jačanja regionalnih ekonomskih blokova, te odbacivanja principa globalizacije.
- Usljed naglog tehnološkog razvoja, ali i klimatskih pojava, uvećala se i potreba za energentima i rijetkim rudama, što je podstaklo globalno takmičenje između država u pogledu kontrole nad prirodnim resursima. U tom kontekstu se mogu posmatrati i učestale Trampove izjave u vezi sa prisajedinjenjem Kanade i Grenlanda, jer upravo Arktik postaje novi geopolitički front, otvaraju se nove pomorske rute i čine dostupnim novi izvori energije, ruda i minerala - naveo je Milaković.
A GDЈE ЈE EVROPA U SVEMU TOME?
Milaković je istakao da se u ovim procesima EU ne javlja kao subjekat, već kao objekat tokova koji profilišu novu paradigmu svjetskog poretka.
- Međutim, to ne sprečava tehnokratski aparat u Briselu da istrajava u svojim namjerama, te da povlači poteze kojima šteti prevashodno sebi. Prekid snabdijevanja ruskim gasom primorao je Evropu da se okrene drugim izvorima, uključujući Norvešku i SAD, što je uslovilo povećanje troškova energije i porast inflacije, koja je prisutna u čitavoj evrozoni. Uočeni porast bankrota velikih i malih preduzeća u Njemačkoj posljedica je energetske krize, rasta troškova proizvodnje i gubitka konkurentnosti na globalnom tržištu. Ova kriza ima negativan efekat na čitavu EU, jer je Njemačka njen ekonomski motor - naglasio je Milaković.
Prema njegovim riječima, posljedice po Evropu su već vidljive.
- Problemi njemačke industrije oslabili su unutrašnju koheziju u EU, te podstakli porast evroskepticizma. U drugoj polovini 2024. godine, vlade dvije najveće članice EU Francuske i Njemačke suočile su se sa političkim krizama koje su dovele do njihovog pada, što je podstaklo zabrinutost za stabilnost Unije. Vezivanje sudbine Evrope za Ameriku ilustruje i podatak da su SAD od prošle godine glavni trgovinski partner EU - naveo je Milaković.
Prema njegovim riječima, inferiorni položaj evropske ekonomije dodatno je pogoršao i američki Zakon o smanjenju inflacije iz 2022. godine jer podstiče relokaciju evropskih kompanija u Sjedinjene Države.
- Zakon je osmišljen da podstakne domaće investicije u obnovljive izvore energije, smanji emisije ugljen-dioksida i promoviše proizvodnju zelenih tehnologija. Iako je Tramp u predizbornoj kampanji kritikovao politiku svojih prethodnika u oblasti energetike i sam Zakon o smanjenju inflacije, u međuvremenu je korigovao svoj stav vjerovatno pod uticajem Ilona Maska, te je za očekivati da će IRA ostati na snazi uz eventualne korekcije - naglasio je Milaković.
RAST POPULARNOSTI DESNO ORIЈENTISANIH POLITIKA I MILITARIZACIЈA U EU
Milaković je istakao da rast popularnosti desno orijentisanih političkih opcija i sve izraženiji evroskepticizam unutar EU ukazuje na nezadovoljstvo ekonomskom situacijom, migracijama i ratom u Ukrajini.
- Ovaj trend je, osime u Njemačkoj, posebno uočljiv u zemljama poput Austrije, Italije, Švedske, Francuske, Mađarske i Slovačke - naveo je Milaković.
On je ukazao da su, i pored ozbiljnih privrednih i ekonomskih izazova sa kojim se EU suočava, koji podrivaju temelje snage bloka, te političku i socijalno-ekonomsku stabilnost, sve izraženije inicijative unutar EU u pogledu njene militarizacije, pravdajući to ruskom prijetnjom.
- Međutim, gubi se iz vida da prestanak hladnoratovske logike, nije označio samo smanjenje vojnih potencijala, već je predstavljao i raskid sa načinom poimanja svijeta i pristupa odbrani, kako unutar vojske, tako i unutar državnog aparata. Američki neoliberalni ideološki koncept koji je prenesen u Evropu u potpunosti je za tri decenije promijenio odnos Evropljana ka sopstvenim fundamentalnim vrijednostima. Danas, kada je EU u ekonomskim izazovima, bez pristupa sirovinskoj bazi i suočena sa efektima deindustrijalizacije, problematikom migracija, padom nataliteta, tehnološkom inferiornošću, aktuelna generacija političara, službenika u državnim aparatima i u briselskom konglomeratu sebično je zaokupljena svojom samobitnošću - istakao je Milaković.
Analogno tome, naglasio je on, i evropski vojni komandni kadar je u diskontinuitetu sa poimanjem svoje uloge, te lišen znanja koja su sticana i razvijana u praksi kroz mnoge epohe.
- Drugim riječima, oficiri, službenici, političari koji su svoju ulogu u potpunosti podređivali potrebama sopstvene države, radili na razvoju državnih kapaciteta, zakonom prirode već odavno su van sistema, dok oni koji su ih u međuvremenu zamijenili, zbog doktrinarnih izmjena, jednostavno nisu imali priliku da stasavaju kroz planiranje i uspostavljanje brojnih i brojčano velikih vojnih formacija. Time im je uskraćeno profesionalno iskustvo i znanje za planiranje i izvođenje složenih operacija visokog intenziteta, dok je stečeno znanje suštinski irelevantno za potrebe realizacije sopstvenih proklamovanih namjera - naveo je Milaković.
On je naveo da aktuelna dinamika mnogobrojnih paralelnih, globalnih i regionalnih, procesa ukazuje na izraženu nestabilnost usljed promjene svjetskog poretka.
- Republika Srpska, u kontekstu dejtonske BiH čiji suverenitet je ograničen zbog izraženog međunarodnog intervencionizma, ima i dodatni razlog da institucionalnim kapacitetima prati svjetska kretanja i vrši njihovu analizu, zarad adekvatnog prilagođavanja razvoju međunarodnih prilika, a sve sa strateškim ciljem ostvarivanja pretpostavki daljeg razvoja i napretka - naveo je Milaković u autorskom tekstu koji je objavljen i na sajtu CDPI.