Toman: Dodik brani model Evrope nacija - u tome nije usamljen; Potezi Šmita s ciljem podjele srpskog svijeta
Tekst francuskog eksperta za geopolitiku Pjera-Emanulea Tomana, koji je objavljen na njegovom sajtu "Eurokontinent", Srna prenosi u cijelosti:
Sud BiH osudio je Milorada Dodika, predsjednika Republike Srpske (Srpske Republike BiH), na godinu dana zatvora i šest godina zabrane služenja funkcije u februaru 2025. godine. Ova kazna uslijedila je nakon amandmana na krivični zakon koji je nametenuo visoki predstavnik u BiH Kristijan Šmit, njemački državljanin, u julu 2023. godine, kojom se dodaje krivično djelo nepoštovanja odluka visokog predstavnika.
Nakon što je Milorad Dodik odbacio autoritet visokog predstavnika za BiH, jer njegovo imenovanje od Savjeta za sprovođenje mira u Bosni nije potvrdio Savjet bezbjednosti UN, kao ni imenovanje njegovih prethodnika, ova odluka je omogućila tužilaštvu da podigne optužnicu protiv predsjednika Dodika.
Predsednik Milorad Dodik optužuje centralne vlasti BiH u Sarajevu, kao i visokog predstavnika za kršenje Dejtonskog sporazuma, koji je predviđao federalnu strukturu BiH i koja je trebalo da bude uravnotežena između centralne vlasti i njenih entiteta.
Podsećanja radi, BiH od Dejtonskog sporazuma 1995. godine, kojim je označen kraj građanskog rata, sastoji se od "Hrvatsko-muslimanske federacije" (glavni grad Sarajevo) i "Republike Srpske" (glavni grad Banjaluka), svaka sa vojskom, parlamentom, vladom i Ustavom. Dejtonski sporazum iz 1995. godine garantovao je entitetima, uključujući Republiku Srpsku, zakonske odredbe za veću autonomiju u policiji, obrazovanju, pravosuđu i ekonomiji.
Kancelarija visokog predstavnika u BiH je institucija koja je stvorena istim Dejtonskim sporazumima i odgovorna je za olakšavanje sprovođenja tih sporazuma. Kristijana Šmita imenovao je PIK i stoga on nije izabran, jer nedostaje odluka Savjeta bezbjednosti. Upravni odbor PIK-a, izvršno tijelo PIK-a, radi pod predsjedavanjem visokog predstavnika i okuplja članove Upravnog odbora.
Njegovi članovi su predstavnici iz Sjedinjenih Država, Kanade, Ujedinjenog Kraljevstva, Francuske, Nemačke, Italije, Јapana, Rusije, predsjedništva Savjeta Evropske unije, Evropske komisije i Organizacije islamske konferencije, koju predstavlja Turska.
To odražava različite geopolitičke interese koji stoje iza upravljanja protektoratom koji je BiH. Predsjednik Republike Srpske Milorad Dodik odbacio je ovu uvredljivu kaznu. Naglasio je da ne traži secesiju, već je pozvao na jedinstvo srpskog naroda, pozivajući ga da se okupi oko svojih institucija – parlamenta, vlade, organa za sprovođenje zakona – koje smatra stubovima stabilnosti i legitimiteta entiteta.
Milorad Dodik nastoji da promoviše dijalog sa Hrvatima u Bosni kako bi se suprotstavio muslimanskoj prestonici Sarajevu, koja sprovodi projekat širenja političkog islama u zemlji.
Iza ovih političkih i pravnih razlika kriju se geopolitička pitanja koja se tiču borbe za moć između velikih sila i želje evroatlantskih vlasti da uskrate suverenitet Republici Srpskoj i njenim građanima, na čelu sa Miloradom Dodikom, i da srpski svijet održe geopolitički slabim i fragmentiranim.
Cilj NATO-a i Evropske unije, koju predvodi NATO, jeste da se završi geopolitička fragmentacija Balkana, koja je započela uništenjem Јugoslavije, sa eventualnim pristupanjem BiH i /južne srpske pokrajine/ Kosova NATO i EU.
Cilj je sprečavanje bilo kakvog zbližavanja između entiteta srpskog svijeta, Srbije, Republike Srpske i srpskog Kosova, a takođe i smanjenje političkih i istorijskih veza između Srba i Rusa.
Geopolitičku situaciju na Balkanu danas karakterišu zamršene konfiguracije zasnovane na strategiji trostrukog opkoljavanja u skladu sa geopolitičkim prioritetima Vašingtona i NATO.
Kao dio vašingtonove velike strategije da opkoli Evroaziju i pretvori Evropu u "Rimlend" protiv Rusije, istovremeno se sprovodi geopolitička strategija opkoljavanja Zapadnog Balkana na evropskom nivou i, na kraju krajeva, Srbije na regionalnom nivou od kontinuuma Vašington/Berlin/NATO/EU.
Održavanje jedinstvene BiH, takođe, ima za cilj definitivno sprečavanje bilo kakvog približavanja Republike Srpskoj i Srbiji i, u sinergiji sa nezavisnošću Kosova, sprečavanje mogućeg ujedinjenja srpske nacije.
Ova njemačka i američka strategija opkoljavanja Srbije takođe ima za cilj da zaustavi povratak Rusije na Balkan. Kada kontinuum Vašington/Berlin/NATO/EU finalizuje svoju politiku "balkanizacije" Јugoslavije, nakon odvajanja Crne Gore od Srbije kako bi joj presjekao pristup moru, krajnji cilj će biti apsorpcija različitih država Zapadnog Balkana u EU i NATO.
Izvodljivost ovog evroatlantskog plana, međutim, zavisi od ishoda krize u Ukrajini, koja će odrediti evoluciju mnogih neriješenih geopolitičkih sporova u Evropi.
Izbor Donalda Trampa i promjene i neizvjesnosti u spoljnoj politici SAD učinili su ovaj plan još manje vjerovatnim. Ruska vojna intervencija u Ukrajini okončala je evroatlantsko širenje u Ukrajini, čija se teritorija neumitno smanjuje u korist Rusije.
Ova intervencija je takođe ubrzala evoluciju svjetskog poretka u korist Rusije ka multipolarnoj konfiguraciji, uključujući i Evropu, posebno na Balkanu, definitivno dovodeći u pitanje geopolitički poredak koji je proizašao iz intervencija NATO-a u bivšoj Јugoslaviji.
Stoga je sigurno da će projekat apsorpcije Zapadnog Balkana u evroatlantski prostor ne samo postati komplikovaniji, već da će ovaj prostor, kao što već vidimo, ponovo postati glavno poprište sukoba između Rusije i osovine Vašington/NATO/EU. Da bi se izbjegao trendovski scenario vertikalnog i horizontalnog zaoštravanja sukoba, koji bi se mogao proširiti od Ukrajine do Balkana, bilo bi mudro razmotriti sistemsku alternativu kako bi se izbjegao ovaj nagli nalet, koji je štetan za cijelu Evropu.
Ekskluzivni evroatlantski geopolitički poredak je zaista zastario za promociju stabilnog kontinentalnog poretka na evropskom i evroazijskom nivou.
Sa sukobom u Ukrajini, jasno je da neće biti povratka, jer se globalni geopolitički pomak ka multicentričnom svijetu definitivno ubrzao.
Proširenje NATO-a i EU sada je nemoguće u bliskom inostranstvu Rusije bez rizika od vojne eskalacije sukoba, a sve je neizvjesnije i na Balkanu. EU i NATO više neće moći jednostrano i isključivo da strukturiraju prostorni i geopolitički poredak evropskog i evroazijskog kontinenta.
Da bi se stabilizovala Evropa, nema alternative osim napuštanja doktrine širenja NATO-a i EU i promocije uravnoteženije i inkluzivnije bezbjednosti za sve nacije na evropskom kontinentu, uključujući Rusiju i Srbiju i različite entitete srpskog svijeta.
Idealno bi bilo da se pregovara o novoj evropskoj geopolitičkoj arhitekturi, koja bi uključivala ne samo Rusiju već i balkanske države, posebno Srbiju, bio bi čvršće zasnovan na modelu Evrope suverenih nacija i na principu geopolitičke ravnoteže, kao alternativa Evropi integrisanoj u evroatlantski prostor (NATO-EU) isključujući Rusiju.
U krajnjoj liniji, to je takođe pitanje ponovnog otkrivanja klasičnih pregovora o evropskim ravnotežama koji su uveli velike uzastopne prostorne poretke u Evropi, od Vestfalskih ugovora (1648) do Moskovskog ugovora (1990), uključujući Bečki kongres (1814-1815), nesigurnih i privremenih, ali poželjnijih od rastuće vojne eskalacije.
Francuska bi imala koristi od povratka svoje pozicije uravnotežujuće sile, nasljeđene iz vizije generala de Gola. U tom kontekstu, bilo bi u njenom interesu da se približi Rusiji, ali i srpskom svijetu, u perspektivi ove nove evropske geopolitičke arhitekture, kao alternativa integraciji u ekskluzivni evroatlantski sistem u krizi, koji zaoštrava sukobe i ograničava Francusku na evroatlantsku periferiju.
U ovoj konfiguraciji, stabilizacija Balkana zahteva logično zbližavanje različitih fragmentiranih entiteta srpskog svijeta – Srbije, Republike Srpske i Srba sa Kosova – entiteta koji su nastali iz starog unipolarnog poretka nakon razaranja Јugoslavije, po principu samoopredjeljenja.
U ovom kontekstu, osuda predsjednika Milorada Dodika, koji se opire centralizaciji vlasti BiH, je odluka koja ne samo da pogoršava geopolitičke pukotine u BiH, već i odražava evroatlantske geopolitičke ciljeve koji pripadaju jednoj zastareloj konfiguraciji.
Predsjednik Milorad Dodik nije usamljen u svom pristupu i ima sve veću političku podršku u susjednim državama, u Srbiji i Mađarskoj, ali i u političkim strankama u zemljama članicama EU koje brane model - Evrope nacija.