Ustaški zločin nad Srbima u Prebilovcima se uklapa u genocidnu politiku NDH
- Svaki taj zločin je doprinio genocidnoj politici NDH i istovjetan je svim onim zločinima koji su počinjeni u mnogobrojnim srpskim mjestima širom NDH, to jest na prostoru od Hercegovine, Bosne, teritorijama gdje su Srbi živjeli od Dalmacije, pa sve do Slavonije i Srema - rekao je Arbutina.
On je istakao su Prebilovci kod Čapljine jedno od najstrdalnijih sela na prostoru bivše Јugoslavije.
Arbutina je napomenuo da je Muzej žrtava genocida svake godine angažovan prilkom obilježavanja godišnjica u Prebilovcima, pa će biti tako i ove, gdje sprovodi aktivnosti s ciljem sačuvanja od zaborava istine o stradanju srpskog naroda.
On je naveo da je prošle godine ovaj muzej otvorio stalnu izložbenu postavku u Domu kulture "Sveti Kralj Milutin" u Prebilovcima, a večeras će prirediti projekciju filma "Krst sa Kosova" i promociju zbornika “Martovski program 2004. godine" sa kolegama sa Kosova i Metohije.
- I na taj način ćemo pokazati da je taj istorijski proces u 20. vijeku istovjetan za Srbe gdje god oni živjeli i da je donio mnogobrojna stradanja našem narodu. I tako ćemo povezati naše ljude sa Kosova i Metohije, naše ljude iz Hercegovine - kaže Arbutina.
Govoreći o tome šta je bilo najstrašnije u Prebilovcima u Drugom svjetskom ratu, Arbutina je naveo da su, kao i u svakom srpskom selu na teritoriji NDH, ustaše i tu ubijale djecu, starace i žene na krajnje svirep način i u kratkom vremenskom intervalu.
- Strašno je bilo i to što su, poslije toga, decenijama te jame /u koje su bacani ubijeni Srbi/ bile zabetonirane poput mnogih drugih hercegovačkih jama. Strašno je to što se mi nismo sjećali uopšte tih žrtava. Ali, evo dolaze neka bolja vremena da će te žrtve ostati zapisane u našem kolektivnom identitetu i pamćenju - naglasio je Arbutina.
Što se tiče plana Muzeja žrtava genocida da se srpske žrtve sačuvaju od zaborava, on je da je osnovni ucilj ovog muzeja da njeguje kulturu sjećanja na žrtve genocida počinjenog nad srpskim narodom u NDH, te da se sprovode brojni projekti, a tako će biti i dalje.
On je napomenuo da je Muzej prije dva dana otvorio u Londonu izložbu u saradnji sa Ambasadom Srbije u Velikoj Britanijom i sa Eparhijom britansko-irskom Srpske pravoslavne crkve, gdje su prikazali stradanje djece u ratovima od 1990. do 1999. godine.
- Danas smo u Prebilovcima, sutra u Trebinju. Brojni su projekti, istraživanje zločina, popisivanje žrtava, snimanje filmova, organizovanje izložbi - kaže Arbutina.
Na pitanje Srne da li će se ikada napisati "crna knjiga" srpskih žrtava barem u 20. vijeku, Arbutina je rekao da hoće, te da na popisu rade i Muzej i druge institucije nauke i kulture, državne ustanove.
- Radimo na popisu. To nije ništa sporno, ali mislim moramo da radimo da u javnom mnjenju dođemo do tog stepena da budemo potpuno svjesni kroz šta smo mi prošli u 20. vijeku i da njegujemo kulturu sjećanja da se ne zaboravi i da izvučemo pouke - rekao je Arbutina.
Ustaše su 1941. godine zvjerski ubile 823 od ukupno oko hiljadu seljana hercegovačkih Prebilovaca samo zato što su bili Srbi, a potomci tih zlikovaca su 1992. razrušili spomen-kosturnicu u kojoj su bile pohranjene mošti pobijenih mučenika.
Prebilovaci, srpsko selo kod Čapljine u dolini Neretve, je simbol stradanja srpske Hercegovine u vrijeme zločinačke NDH i najstradalnije je selo u Evropi u Drugom svjetskom ratu, u kojem je 1941. potpuno uništeno 57 porodica, ugašeno 36 ognjišta, odnosno u selu koje je imalo oko hiljadu stanovnika ubijeno je njih 823.
Srpska pravoslavna crkva 6. avgusta obilježava Svete mučenike prebilovačke i ostale hercegovačke mučenike.
Posljednji živi svjedok te tragedije tragedije iz avgusta 1941. godine Pavla Bulut, tada 14-godišnjak, koji je pukim slučajem izbjegao jamu u Šurmancima, preminuo je 2023. godine u Beogradu, u 96. godini života.
Među prvim srpskim žrtvama iz Prebilovaca bio je je otac akademika jednog od najpoznaitjih srpskih akademika Milorada Ekmečićam, a koji je bačen je u jamu Hutovo, blizu željezničke pruge prema Popovom polju i Trebinju.