Američki signal Republici Srpskoj: Putokaz i šansa
Prema pisanju Rojtersa, Brendon Hanrahan, zvaničnik Stejt departmenta zadužen za evropska i evroazijska pitanja, izjavio je da "Sjedinjene Države pozdravljaju odluku Narodne skupštine Republike Srpske koja afirmiše stabilnost BiH i otvara put za konstruktivno partnerstvo sa Sjedinjenim Državama, zasnovano na zajedničkim interesima, ekonomskom potencijalu i zajedničkom prosperitetu."
Dan ranije, Ministarstvo finansija SAD uklonilo je sa crne liste četvoro državljana BiH iz Republike Srpske, najbližih saradnika predsednika Milorada Dodika. U isto vrijeme, Narodna skupština Republike Srpske imenovala je Anu Trišić Babić za privremenu predsjednicu i povukla nekoliko zakona koji su viđeni kao separatistički, piše Vreme.
Značajno za razumijevanje izjave Hanrahana je i da se ne pojavljuje na zvaničnom sajtu Stejt departmenta. Kada Vašington odluči da "pusti" signal kroz Rojters, a ne kroz sopstveni kanal, to obično znači da šalje poruku, a ne da objavljuje čvrstu promjenu politike.
Saradnja sa Srpskom je ponovo moguća
Neki u Republici Srpskoj svejedno smatraju da je ta izjava "velika kao kuća", a pojedini bošnjački političari privatno je čitaju kao znak da je "veliki dogovor napravljen". Zašto? Prije svega, zato što je tokom proteklih godina trend bio sasvim drugačiji – svaka nova izjava i postupak američkih, pa i evropskih institucija prema Republici Srpskoj bio je sve oštriji i oštriji.
I zaista, imajući u vidu da to nije bila izjava o željama već o realnosti – došla je poslije konkretnih i na najvišem nivou sprovedenih političkih odluka u Republici Srpskoj – i s obzirom da je praćena takođe konkretnim akcijama američke administracije, ona je sasvim sigurno veoma značajna.
Ipak, pogrešno bi bilo shvatiti je kao da je posao je završen. Umjesto toga, ona govori da je saradnja SAD, a vrlo vjerovatno i EU, sa izabranim vlastima u Republici Srpskoj ponovo moguća i veoma realna. I EU stavljamo u ovaj kontekst jer su u američkoj politici sve snažniji zahtjevi, i to iz vladajućeg dijela političkog spektra, da se spoljna politika prema Balkanu ponovo maksimalno koordinira sa EU.
Bez sumnje veoma značajna, izjava američkog zvaničnika nije znak promjene američke politike, već snažan signal mogućnosti za prosperitet. Stejt department je, zapravo, pokazao da je “put nazad“ otvoren onima koji pokažu spremnost na institucionalnu odgovornost.
Lekcija za sve nacionalne aktere u BiH
Bitno je i kako će ostali nacionalni akteri u BiH protumačiti situaciju; ako pomisle da se sve ovo tiče samo Republike Srpske i odnosi samo na nju, propustiće važnu lekciju. Kako je već napisano, izazovi za BiH stižu sa svih strana, a pravi odgovor na njih je samopoštovanje i preuzimanje odgovornosti – i to ne na bilo koji način već konstruktivno prema BiH, a ne vazalski duh.
Da li je BiH sposobna za prevazilaženje konflikata
Novi razvoj događaja ponovo otvara suštinsko pitanje – da li su politički akteri u BiH, i to svi, a ne samo iz Srpske, sposobni da prevaziđu međusobne animozitete i izgrade stabilnost iz samopoštovanja, a ne iz straha od kazne? Prije posljednjih odluka Skupštine Srpske, i američkog opreznog, ali ohrabrujućeg istupa, to pitanje bilo je besmisleno – realnost je očigledno odgovarala sa “ne“. Danas, mogućnosti se otvaraju i perspektiva izgleda bolje.
Ako vlasti Republike Srpske žele da iskoriste ovaj trenutak, narednih godinu dana moraju dokazati da odluke Narodne skupštine nisu bile taktički manevar, nego početak stvarne institucionalne stabilizacije.
Tri koraka su ključna: dosljedno poštovanje ustavnog poretka BiH, i to ne povremeno, kada pritisak dođe spolja, već kao trajno opredjeljenje; pun i iskren povratak u zajedničke institucije BiH – jer je učešće u državnim organima BiH najbolji način da se Srpska čuje i uvažava; preusmjeravanje političke energije ka razvoju – ekonomija, obrazovanje i infrastruktura su oblasti gdje Republika Srpska ima šta da ponudi i gdje može dobiti podršku Zapada.
U prevodu: ako Banjaluka pokaže da može biti predvidljiv partner, Stejt department će znati da je nagradi konkretnije od jedne rečenice plasirane Rojtersu.
SAD nisu promijenile stranu, samo su otvorile vrata – ali kvaka je, za sada, sa unutrašnje strane, i to ne samo u sobi koja se zove Republika Srpska, piše Vreme.