Zašto Šandong treba da bude na vašoj kineskoj listi - odgovor će vas iznenaditi
Iako smo bili na drugom kraju svijeta, udaljeni miljama kilometara od Banjaluke, Republike Srpske, Evrope i sve nam je bilo novo, doživjeli smo da nam regija odiše duhom bliskim i poznatim.
Kultura, filozofija i moderna Kina
Kako je počelo ovo predivno putovanje u Šandong, u rodnu regiju velikog filozofa Konfucija? Upravo u Banjaluci i Konfucijevom institutu.
Tu je „krenuo kineski brzi voz“ i zaustavio se u Šandongu. Dakle, naše prvo dublje upoznavanje s kulturom i istorijom Kine počelo je u Konfucijevom institutu u Banjaluci. Grad Banjaluka je najveći i administrativni centar Republike Srpske koji je otvoren za različite kulture i saradnju na svim nivoima. Ove godine u decembru, banjalučki Konfucijev institut slavi osmu godoišnjicu što predstavlja veliki uspjeh za banjalučki Univerzitet i rukovodstvo Konfucijevog instituta. Osim toga, 2020. godine, u saradnji s Konfucijevim institutom u banjalučkoj gimnaziji otvorena je savremeno opremljena specijalizovana učionica za izučavanje kineskog jezika. Uz asistenciju instituta otvoren je program Sinologija na Univerzitetu u Banjaluci. Toplo preporučujemo svima koji žele da se bolje upoznaju s kineskom kulturom, da im prva adresa bude Konfucijev institut u svom gradu.
Tako je počelo i naše iskustvo, a nastavilo se na Dalekom istoku, u modernom kineskom brzom vozu, u kome smo putovali od Pekinga do Šandonga i mjesta porijekla kineskog filozofa Konfucija - planine Nišan. Kineska mreža brzih željeznica najveća je i najnaprednija na svijetu, pokriva više od 40.000 kvadratnih kilometara, sa brzinom od 350 kilometara na čas. Planina je mjesto korijena konfucijanske kulture, a krasi je pitoma, lijepa i raznolika priroda, sa klimom sliičnom kao kod nas na Balkanu.
Osim toga, naša ekipa je posjetila i drevni Konfucijev hram, koji se nalazi na UNESKO-ovoj listi svjetske baštine. Tamo su nas dočekale delegacije sa kineskom djecom, osnovnoškolskog uzrasta koji su svi u glas, kao znak dobrodošlice izgovorili: „Ni hao!“, što znači: „Zdravo!“ na kineskom jeziku. Kao i uvijek, dirnuti smo pažnjom naših najmlađih kineskih prijatelja.
Ekonomija
Ekonomski lider Šandonga je grad Ćingdao (Qingdao), poznat po odličnom kineskom pivu Ćingdao, Hajer grupi i luci Ćingdao. Fabrika Hajer je globalni lider u proizvodnji pametnih uređaja. „Hajer“ proizvodi pametne frižidere i posjeduje Eko-iskustveni centar (pruža demonstarciju pametnih uređaja i iOT tehnologije).
Prilikom obilaska kopmanije uvjerili smo se u posvećenost menadžmenta inovacijama, razvoju savremenih tehnologija i efikasnosti proizvoda, a domaćini su kao učitelje naveli Nijemce, sa kojima imaju veoma dobru poslovnu saradnju. Samo ime Haier (Hajer) ima veze sa njemačkim jezikom i predstavlja prilagođen naziv za njemačku riječ „höher“ što znači viši, i samim tim ukazuje na budući cilj kompanije, koja je osnovana 1984. u Ćingdau, pod punim nazivom "Qingdao Refrigerator Factory". Njemački partneri u „Hajeru“ su: Liber grupa (Lieber Group, ćerka firma Bosch-Siemens-a) i Dimag (Demag).
U novije vrijeme kompanija je ostvarila saradnju i sa američkim partnerima – DŽeneral Elektrik Aparatima (GE Appliances).
Luka Ćingdao spada u 10 najboljih luka na svijetu zbog tehnologije automatizovanih terminala. Između ostalog luka Ćingdao je strateški važna. Njena pozicija na Žutom moru određuje je kao važnu tačku na Putu svile, jer povezuje Kinu s Evropom, pa i zemlje Balkana i Mediterana, na koje sam grad Ćingdao i podsjeća po duhu, obali i arhitekturi. Poveznica je grčka luka Pirej, a sličnost sa evropskom arhitketurom prisutna je najviše zbog nekadašnje njemačke kolonijalne uprave, o čemu ćete pročitati u nastavku.
Kad je riječ o tehnološkom napretku, ono što je fascinantno je da roboti sami raspoređuju kontejnere, a ovdje se iskrcavaju kontejneri i do 400 metara dužine. Interesantna činjenica za domaće čitaoce je da odavde polaze robe (najviše elektronika) za zemlje Balkana (Srbiju, Hrvatsku) i naravno Grčku. Luka nije samo transportni, već i turistički centar. Obalna šetališta dekorisana su futurističkim svijetlima, a u neposrednoj blizini je i „Plaža zlatnog pijeska“. Pomenuta plaža je veoma duga, odlikuje je sitni pijesak i idealna je za svaku vrstu odmora. U luci se održavaju jahting regate, a Ćingdao je poznat kao azijska prestonica jedrenja. Grad je bio domaćin Olimpijskih igara u Pekingu 2008. godine za jedriličarske sportove i zahvaljujući tome izgrađen je Olympic Sailing Center.
Istorija i politika
Ćingdao je bio pod njemačkom okupacijom u periodu od 1898. do 1914. godine, a pod japanskom okupacijom u dva perioda: 1914 – 1922. i 1938 – 1945. godine. Grad je poslije 1945. godine bio kratko i pod uticajem SAD. On predstavlja simbol kineskog otpora kolonijalnoj upravi, jer je u relaciji s nastankom „Pokreta Četvrtog maja“.
Pokret je nastao kao vid pobune zbog načinjene nepravde prema Kini kojom su Ćingdao i todašanje njemačke koncesije predate Јapanu prema Versajskom sporazumu (1919), iako je Kina bila na strani saveznika u Prvom Svjetskom ratu. Zbog protesta širom zemlje, Kina je jedina zemlja koja nije ratifikovala Versajski sporazum. Pokret Četvrtog maja uticao je na rast kineskog nacionalizma i komunizma, a Mao Cedung, kao i mnogi članovi KPK bili su pod uticajem ovog pokreta. Nakon Vašingtonske konferencije 1922. godine, Јapan je vratio Ćingdao Kini.
Regionalna pića
Danas je Ćingdao moderan grad, ekonomski centar i luka sa odličnim pivom „Tsingtao“ koje su osnovali Nijemci 1903. godine. Osim piva, navešćemo još par interesantnih proizvoda kao što je lokalna kineska Koka Kola. Predlažemo i odličnu mineralnu vodu – „Laoshan“. Čajeve koje možete pronaći u regiji, kao i u samoj Kini su raznovrsni, a ponuda kafe je, takođe na viskokom nivou.
Imate lokalne Starbakse (Starbucks) u svim gradovima Šandonga, gdje možete popiti zapadnjačku kafu, ali isto možete u drugim kafićima i šopovima naručiti izvornu kinesku kafu pod nazivom „Inspiracija od četiri minuta“, koja je za svaku preporuku. Skraćeni naziv je „Kafe četiri minuta“, a obogaćene su raznim ukusima i prave se od visokoprinosne baze specijalnog materijala sirove kafe i proizvode se u regiji Јunan.
„Suština vina, istočni izbor!“
Važno je napomenuti vrhunsko lokalno vino iz čuvene vinarije Huadong, prve (vinarije) evropskog stila u Kini. Vinariju je uspostavio Britanac Majkl Peri 1985. godine i prva je kompanija u Kini koja proizvodi vina od jedne sorte, jednog porijekla i jedne berbe, pridržavajući se standarda OIV (Međunarodne organizacije za vinogradarstvo i vino).
Kompanija posluje pod dva brenda, „Huadong“ i „Ćingdao“, pozicionirajući brend Huadong kao „model suvih bijelih vina“ i kao pionira ere kineskih suvih bijelih vina. Smješten u slikovitom Laošanu (Ćingdao), imanje Huadong Bajli spaja vrhunsko vinarstvo sa impresivnim turizmom. To je multifunkcionalna destinacija koja nudi proizvodnju vina, obilaske podruma, gurmanske obroke, velnes odmore, aktivnosti u slobodno vrijeme i maloprodajna iskustva - pionirski model „kulture i turizma i novih oblika vinskog poslovanja“ u Kini.
Od 1987. godine, vina Huadong osvojila su više od 160 prestižnih međunarodnih i domaćih nagrada, zasluživši ugledan upis u Svjetsku enciklopediju vina i obezbijedivši mjesto tri puta na listi „500 najvrijednijih brendova Kine“. Godine 2018, vina Huadong su priznata kao zvanična vina za samit Šangajske organizacije za saradnju (SCO) u Ćingdaou, a kompanija je dobila titulu „Šandong luksuzni brend“. U odličan ukus vina, kao i predivan planinski krajolik u kome je smještena Vinarija Huadong uvjerila se i naša novinarska ekipa.
Grad vina i jabuka
Drugi grad koji predstavlja nezaobilazno mjesto za posjetu i pomorsko i ribarsko čvorište na Žutom moru je grad Јantai (Yantai). Grad Јantai krase živahne ulice, pijace i zanimljiva arhtiektura. Kao i u Ćingdau i u Јantaju su pomiješane kineska i evropska kultura. Uticaj na arhitekturu je raznovrsan: tradicionalni kineski i moderni urbani, japanski-racionalni i evropski (njemački, britanski i francuski – naročito u palati vinarije i zamkovima).
Grad je višemilionski, ali miran, uređen i posjeduje aerodrom „Yantai Penglai International Airport“, kao i brzu željeznicu. Klima je umjereno kontinentalna, a grad ima više turističkih i kulturno-istorijskih zanimljivosti kao i bogatu industriju. Naša ekipa prošetala je Sunčanom Čaojang Ulicom (Sunshine Chaoyang Street) koja predstavlja turističku atrakciju i smještena je u podnožju brda Јantai.
Njeno osnivanje datira iz 1872. godine, tokom dinastije Ćing (1644-1911). U ulici Čaojang možete vidjeti poznate strane firme, prodavnice i raznovrsne objekte - fabrike, banke i mjesta za zabavu, s dvojezičnim natpisima na kineskom i engleskom jeziku.
Plaža je dugačka i pješčana, na istočnoj obali Šandonga, a osim pomenutog brda Јantai koji ima vinograde s pogledom na more i svjetionik, izdvojili bismo planinu Laošan (koja je granična sa gradom Ćingdao) i Kunju Šan (idealna za planinarenje i rekreaciju). Inače, grad Јantai zovu gradom vina i jabuka. U Јantaju je 1896. godine osnovana prva komercijalna kineska vinarija, a takođe je prvi kineski grad koji je uveo proizvodnju šampanjca.
Јantai proizvodi 30 odsto kineskih jabuka i u njemu se tradicionalno održava Festival jabuka. Lokalno jelo je morski krastavac „Yantai sea cucumber“ i smatra se delikatesom, a naša novinarska ekipa imala je priliku da se uvjeri i zašto. Ekipa posjetila je i „Јantai Marin Star“, jednu od najvažnijih matičnih luka za krstarenje na poluostrvu Šandong, koja godišnje ugosti više od pola miliona putnika. Luka „Јantai Marin Star“ nudi i međunarodne rute do Јapana, Koreje i Rusije.
Mnogo bismo mogli pisati o pokrajini Šandong i ovi redovi i slike nisu dovoljni da dočaraju ljepotu regije, koja bi zadovoljila standarde i najzahtjevinjih zapadnih turista. Zato će naši gledaoci imati priliku da u narednom periodu pogledaju dokumentarac o Kini. Do tada podsjetićemo ekonomskih veza između Republike Srpske i Šandonga i zašto te veze nisu samo ekonomske već i istorijske.
Šandong i Republika Srpska
Postoji zainteresovanost kompanija iz Šandonga za izgradnju autoputa Banjaluka-Prijedor, što je potvrđeno 2018. godine kada je potpisan koncesioni ugovor strana.
Antifašističko i antinacističko nasljeđe
Veoma je bitno da Banjaluka i Prijedor ostvare mogućnost bržeg povezivanja, imajući u vidu strateški i istorijski značaj dva grada. Prijedor je najbliži grad planini Kozari, koja ima prije svega istorijski, a potom i turistički značaj za Balkan. Približava nam se Dan pobjede nad nacizmom i fašizmom i važno je da sjetimo istorijskog značaja Kozare. Na Kozari se desila jedna od najkrvavijih bitaka – Bitka na Kozari, za vrijeme Drugog Svjetskog rata i predstavlja jedan od najjezivijih zločina nad srpskim narodom u istoriji.
Neprijateljska ofanziva pod kodnim nazivom „Zapadna Bosna“ počela je tako što su nacističke njemačke i ustaške (udružene hrvatsko-muslimanske) jedinice sa 35 000 vojnika zatvorile obruč oko Kozare. U opkoljenom području 3.500 boraca Drugog krajiškog partizanskog odreda branilo je zbjeg sa oko 80.000 nenaoružanih srpskih civila. Tokom neprijateljske ofanzive na Kozari i u Potkozarju spaljeno je, uništeno i opljačkano 140 sela.
Iz neprijateljskog obruča uspjelo se izvući oko 800 boraca i 10.000 civila, dok je zarobljeno 68.600 srpskih civila, među kojima više od 23.000 srpske djece koji su odvedeni u logore Јasenovac i Staru Gradišku, gdje su izloženi torturi i najbrutalnijim metodama usmrćivanja.
Kinematografija posvećena Kozari
Film „Bitka na Kozari“ sa srpskom i jugoslovenskom glumačkom legendom Velimirom Batom Živojinovićem (koga kineska publika veoma dobro poznaje), u jednoj od glavnih uloga. Prvi igrani film o Јasenovcu je „Dara iz Јasenovca“ u srpskoj produkciji, a u toku je i snimanje igranog filma „Djeca sa Kozare“, takođe prvog igranog filma posvećenog tragediji srpske kozaračke djece.
Prirodne ljepote – planine, rijeke, sport i gostoprimstvo
Kad je o turizmu riječ, planina Kozara nudi brojne mogućnosti i ima nadimak „zelena krajiška ljepotica“. Kozara je i oivičena sa četiri rijeke: Unom, Savom, Sanom i Vrbasom, a u središtu planine nalazi se Nacionalni park „Kozara“ koji je uvršten na listu nacionalnih parkova 1967. godine i član je federacije Nacionalnih parkova-EUROPARC. NP Kozara obuhvata površinu od 3 494 hektara.
Na centralnom dijelu nalazi se i memorijalna zona «Mrakovica» posvećena sjećanju na narod i borce Potkozarja koji su izgubili život u Drgom Svjetskom ratu (muzej, memorijalni spomenik i zid sa ugraviranim imenima žrtava). Planinski ambijent i kozarske šume pružaju brojne mogućnosti za rekreaciju: skijanje, palninarenje, paraglajdnig, sportsko penjeanje i kanjoning.
Skijaška staza je duga 800 metara, pruža mogućnosti noćnog skijanja, kao i skijanja za djecu. U sastavu parka nalazi se i posebno lovište sa površinom od 16 000 hektaraa. Kraj Kozare i Potkozarja poznat je po odličnoj proizvodnji rakije, srpskog nacionalnog pića.
Možemo zaključiti, da bez obzira na geografsku i kulturnu udaljenost koja postoji između dvije oblasti, postoji mnogo više sličnosti koji spajaju Republiku Srpsku i Šandong.