Pećka patrijaršija: Јoš jedan Božić iza bodljikave žice

Na izlazu iz Peći ka Rugovskoj klisuri, iza kontrolnih punktova Kfora i masivnih drvenih vrata u visokom kamenom zidu, nalazi se svijet tišine i spokoja i centar srpske duhovnosti, vjekovno sjedište srpskih arhiepiskopa i patrijarha - Pećka patrijaršija. U Peći danas ne živi više od desetak Srba. Njihove kuće i stanove, i ulice ovog bisera Metohije, naselili su oni koji su do 1999. godine iz okolnih sela dolazili samo u pijačne dane. Raskrsnice su sada tijesne za vozače koji ne poštuju propise i narod koji se tiska blatnjavim trotoarima. MANASTIR PEĆKA PATRIЈARŠIЈA Vjeruje se da je odluku da se manastir ovdje podigne donio osnivač Sveti Sava, za čijeg je života na mjestu gdje rijeka Bistrica napušta Rugovsku klisuru i ulazi u ravnicu omeđenu Prokletijama, osnovan metoh manastira Žiče, tadašnjeg sjedišta Srpske arhiepiskopije. Zamisao Svetog Save ostvario je njegov nasljednik na arhiepiskopskom prestolu, Arsenije Drugi, izgradnjom Crkve Svetih apostola u trećoj deceniji 13. vijeka, i učinio je prestolom poglavara Srpske crkve. Na takvu odluku presudno je uticala činjenica da se grad Peć nalazio u samom geografskom centru srpske države. Uz ovu crkvu sazidane su još tri: Svetog Dimitrija, Svete Bogorodice Odigitrije i Svetog Nikole. Sve one spojene su u jednu arhitektonsku cjelinu zajedničkom pripratom, oslikanom tako da je jedan hroničar zapisao: "Prizrenske crkve pod, dečanska crkva, pećke priprate, banjsko zlato, resavsko pisanije ne nalazi se nigde!". Samo dvadesetak godina od gradnje prve crkve, tu je patrijarh Јoanikije Prvi krunisao kralja Dušana za cara... Vijekovi koji su uslijedili uzdizali su i oduzimali moć Pećkoj patrijaršiji, bila je paljena i obnavljana, da bi danas jednodušno bila smatrana kamenom temeljcem srpske istorije i čuvarem budućnosti srpskog naroda. Sadašnjost je sadržana u trenutku kada mošti Јoanikija Prvog, koji je proglašen za sveca, kikoćući se, razgledaju nemački vojnici iz sastava Kfora, držeći ruke u džepovima. Od ulaska NATO trupa na Kosovo, 12. juna 1999. godine, manastir je bio pod neprestanom zaštitom italijanskih snaga. SPC je Ordenom Svetog Save odlikovala italijansku Padobransku brigadu koja je 2004. godine hrabro, i uz napore, od pogroma odbranila Patrijaršiju i sestrinstvo monahinja. Sada su oko manastira Slovenci: ulaz u dvorište manastirskog kompleksa strogo nadziru, a tu je i oklopno vozilo. Patrijaršiju, međutim, sada najviše ugrožava nepoštovanje zabrane gradnje u zoni manastira koji je pod zaštitom Uneska, mada nisu rijetki ni incidenti kao što su bacanje kamenica i psovanje monahinja. Poslije Drugog svjetskog rata komunističke vlasti htjele su da Patrijaršiju pretvore u muzej. Bez zemlje koja mu je oduzeta, manastir je tavorio do 1957. godine, kada je u njega za igumaniju, sa još sedam sestara iz manastira Tavna iz BiH, došla mati Fevronija, koja je na toj dužnosti i danas, u svojoj 92. godini! Nedavno je u Pećkoj patrijaršiji u 88. godini preminula njena rođena sestra Јulijana, takođe monahinja... Dolaskom monahinja počinje mukotrpna obnova manastira do današnjeg sjaja, ali problem je u tome što su taj višedecenijski posao obavile iste one monahinje koje su ga započele. Ima ih dvadesetak, a prosjek starosti sestrinstva je 75 godina! Neke od njih bolest je prikovala za postelju, a neke zbog starosti rijetko izlaze iz svojih kelija. Ustaju prije zore da bi se spremile za jutarnju službu koja počinje u pet i traje tri do četiri sata, bave se, koliko mogu svojim zaduženjima u crkvi, kuhinji, štali, ili među gostima... do dvočasovnog večernjeg bogosluženja u 17 sati, da bi se poslije večere povukle u svoje kelije. Sporim hodom, u tišini, jedna za drugom ulaze u kapelu u konaku gdje sveštenik služi, ali duhom odjeljene od spoljašnjeg svijeta, nerado trpe prisustvo uljeza. Prije nekoliko godina mati Fevronija pričala je: "Ranije je dolazilo mnogo naroda. Mladi ljudi dođu ovdje, pjevaju, igraju, piju vodu, zabavljaju se. Ovdje je bilo puno, nisi mogao do crkve da dođeš koliko je onda bilo naroda..." Do rata na Kosovu, i Srbi i Albanci, naročito đaci, družili su se u porti manastira, a veliki broj Pećanaca okupljao se za Božić, manastirsku slavu i druge velike praznike. Na ovaj Božić, kao i desetak godina unazad, crkva će biti poluprazna. Ali, Pećka patrijaršija ostaje prestonica Srpske crkve i centar srpske duhovnosti za vjek i vjekov. Pećka patrijaršija nije u sastavu Raško-prizrenske eparhije, već je direktno podređena patrijarhu u Beogradu. Patrijarhov vikar predstavlja i zastupa patrijarha u Pećkoj patrijaršiji i pred međunarodnom zajednicom na KiM. Јovan, episkop lipljanski, ističe da, uprkos svom krstu na koji je raspeta sa svojim sestrinstvom i narodom, Pećka patrijaršija vrši funkciju prestonice Srpske crkve, što se prevashodno vidi iz njenog liturgijskog, bogoslužbenog života, okupljanja episkopa, sveštenstva i naroda, i iz aktivnosti Kancelarije Odbora za KiM SPC.