"Memoari kralja Milana" prvi put na srpskom
Knjiga je bila štampana u Cirihu 1902, godinu dana nakon smrti kralja Milana, pisana je njemačkom gotikom i nikada sve do ove godine nije bila prevedena sa njemačkog na srpski jezik.
Sada ju je štampala Laguna, a kao urednik se potpisao Dejan Mihailović.
Umjesto predgovora istoričar Nenad Јovanović je napisao obiman esej na 60 strana o knjizi pod naslovom “Portret jednog kralja“ štampan ispred kratkog uvoda njemačkog priređivača koji je na kraju svog teksta nacrtao već pomenutu krunu i datirao Rim 1901. godine.
Pošto je od tada prošlo više od jednog vijeka nema mogućnosti da se odgonetne ko je bio priređivač, niti koliko su u knjizi zaista tekstovi koje je napisao kralj Milan Obranović, a koliko anonimni priređivač ili još neko drugi, jer je očigledno da su sakupljeni tekstovi djelo “više ruku“.
Priču o tome kako je njemački original ove knjige konačno stigao u Beograd saznalo se od urednika Dejana Mihailovića koji je prije nešto više od godinu dana objavio svoju knjigu “Podvizi i stradanja grofa od Takova“ romansiranu biografiju kralja Milana pisanu na osnovu arhivske građe koja je sačuvana u Srbiji, a pošto nije imao još prevod ovih “Memoara“ samo ih je pomenuo jer je saznao da postoje.
U razgovoru za Tanjug Mihailović je kazao da je za ove memoare na njemačkom saznao od Svetlane Tomić koja je prva ukazala na potrebu da bi bilo dobro da se prevedu i objave.
Tragajući za memoarima u Narodnoj biblioteci Srbije, Mihailović je našao karton u registru knjiga ali uz napomenu da ih nemaju.
Knjigu je, kako navodi Mihailović, našao Goran Lazukić u Nacionalnoj biblioteci u Beču i tako je stigla u Beograd.
Na originalnom izdanju piše da je pisana na osnovu dokumenata iz njegove zaostavštine i onoga što je ispripovijedao priređivaču čijeg imena nema, samo već ranije pomenuta kruna.
Priređivač u svom kratkom uvodu navodi da knjiga ima deset poglavlja koja počinju djetinjstvom budućeg kralja pod naslovom Milanovo djetinjstvo na dvoru rumunskog kneza Kuze, zatim slijede: Događaji u vrijeme ubistva kneza Mihaila 1868, Kralj Milan i kraljica Natalija, Artemiza Hristić, Vladareve avanture u inostranstvu, Godine poslije abdikacije 1889, Otac i sin – o odnosu dva posljednja Obrenovića, Draga Mašin, buduća kraljica Srbije, Milan kao političar i Milanov politički testament.
Srpskom prevodu je dodata Hronologija života kneza, a zatim kralja Milana Obrenovića IV i na kraju je registar imena ličnosti koje se pominju u knjizi.
S obzirom da se Dejan Mihailović 7-8 godina bavio prikupljanjem autentične građe za svoj roman veoma su mu dobro poznate pikanterije iz kraljevog života ali je pri tome dao i veoma ironične prikaze društvenog i političkog života Srbije s kraja 19. i samog početka 20. vijeka, trudeći se da demistifikuje verziju zvanične istorije o tom vremenu.
Mihailović je ocijenio da je knjiga manje-više uspješna mješavina nepouzdanih izvora, grešaka što se tiče datiranja pojedinih događa ali i pisama koje je možda pisao kralj Milan poslije abdikacije.
Knjigu je kao istoričar, veoma pomno proučio pisac eseja “Portret jednog kralja“ Nebojša Јovanović koji se složio sa Mihailovićem da je to zanimljiva mješavina tekstova koji bi mogli da budu autentični i onih koji su plod mašte priređivača koji će na žalost zauvijek ostati nepoznat, ali je uvjeren da je Nijemac i vjerovatno blizak Habrzburškom dvoru jer otvoreno “navija“ za cara Franju Јosifa.
Svi dijelovi testamenta u kojima se navode osobine srpskog mentaliteta govore ružno o Srbima, što nikako ne bi napisao kralj Milan jer on je iskreno volio svoju otadžbinu a i trudio se da zaštiti svog sina, prestolonasljednika, Aleksandra.
Јovanović smatra da je protiv zdrave pameti savjetovati prestolonasljedniku i zatim kralju da bi najbolje rješenje za balkansko pitanje bilo da se dvojna Habzburška monarhija pretvori u trojnu i da to čine slavenske zemlje a da prijestonica tog novog entiteta bude Zagreb jer je najviše naklonje dinastiji Habzburga.
To je jedan od savjeta koji, navodno, kralja Milan piše sinu u svom političkom testamentu.
- To bi bilo “samoubistvo“ jedne potpuno nezavisne zemlje kao sto je postala Srbija - konstatovao je Јovanović.
Kao profesionalni istoričar Јovanović smatra da je prvo poglavlje o Milanovom djetinjstvu najbliže istini.